5
OPSTAPJES
6
BELEID
De doenders van West-Vlaanderen
10 UIT DE VERENIGINGEN
Natuurpunt Zwevegem 13 BELEID
Watercrisis urgent! 14
NATUUR.KOEPEL
Het natuurbelevingsmoment van 2042 16 UIT DE VERENIGINGEN
Natuurpunt Gaverstreke 19
STADLANDSCHAP LEIE EN SCHELDE
Nieuwe jeugd voor knotbomen dankzij goed geknot
2O
VORTE GROENE
Die vorte groene toch! 22 MILIEU EN BEDRIJVEN
CEO's for climate 25
NATUUR.KIDS
Kikkerzeteltjes 26 IN BEELD
Patrick Bultynck 29 TRAGE WEGEN
Stapsteentjes rondom rollegem 32
INSECTENWERKGROEP
Insectenverhalen 34
PADDENSTOELENWERKGROEP
Zomerse paddenstoelen in het Mortagnebos 36
PLANTENWERKGROEP
Verrassend veel soorten in Heulebeek-Warande 38 VOGELWERKGROEP
Huiszwaluwen in Zuid-West-Vlaanderen 41
NATUURFOTOGRAFIEWERKGROEP
Focus op de herfst en een nieuw werkjaar 42 ZOOGDIERENWERKGROEP Egels in nood 44
UIT DE VERENIGINGEN 44 Natuurpunt De Vlasbek 46 Natuurpunt Gaverstreke 48 Natuurpunt De Buizerd 49 Natuurpunt Wevelgem 51 Natuurpunt Avelgem 52 POMKO
Pomologisch kollektief 54 BLOMMEKES
De kracht van bijvoet 55 ACTIVITEITEN IN DE KIJKER 56 ACTIVITEITENKALENDER 59 COLOFON
Marijn Seynaeve is samen met zijn zus uit Moen sinds enkele jaren lid van de beheerploeg van Natuurpunt Zwevegem. Sinds een half jaar is hij ook bestuurslid van Natuurpunt Zwevegem waar hij zich vooral wil inzetten voor de kinderwerking van de afdeling (Snuit). Marijn is chemicus bij een firma in Wielsbeke die kunststofvloeren maakt. Hij heeft er vooral als doel de productie duurzamer en milieuvriendelijker te maken. Wij zijn uiteraard steeds blij met de komst van nieuwe enthousiastelingen binnen de Natuurpuntwerking, zeker als ze ook nog komen helpen in ons Waalse natuurreservaat Le Vivier in Escanaffles!
Heb jij tijdens deze veel te warme zomer ook soms de nacht doorgebracht onder de sterrenhemel in je tuin? Dan heb je misschien wel kabaalmakende egeltjes door je tuin horen banjeren. Als je kattenof hondenvoer en wat water aan je achterdeur hebt staan, dan maak je ook veel kans om ze te zien. Soms zelfs overdag. Sam Callewaert wist een jong exemplaar enig mooi vast te leggen in zijn tuin.
Foto©SamEgelCallewaert
De eerste regendruppels begin september waren een verademing na een nooit geziene droogte en hittegolf. Beken en grachten zonder water. Poelen waar amfibieënlarven probeerden te overleven in de laatste plasjes. De natuur kreunde voor het zoveelste jaar. Een lichtpuntje in onze regio was het aantal nesten van huiszwaluwen dat op verschillende plaatsen flink de hoogte inging, met dank aan onze vrijwilligers die kunstnesten hebben geplaatst. De weerkerende droogte inspireert tot initiatieven die meer water moeten geven aan de natuur: in Deerlijk realiseren de vrijwilligers van Natuurpunt Gaverstreke samen met het gemeentebestuur en de provincie een nieuw “wetland” waar o.a. steltlopers zich thuis zullen kunnen voelen. In Kuurne wil Natuurpunt De Vlasbek het gebied nabij de monding van de Heulebeek ingericht zien als waterrijk gebied waar natuur zich kan ontwikkelen. En wie deze zomer de Rotersmeers langs de Leie in Bissegem gepasseerd is, kon zien hoe een kwelzone ondanks de droogte zorgde voor een stukje rijke natuur met libellen, amfibieën en massa’s mooie moerasplanten. We krijgen heel wat waardering voor die stapsteentjes voor meer natuur.
Maar dan komt de volgende pletwals weer dreigend af. Het provinciebestuur en een aantal gemeenten en steden zijn vragende partij voor honderden hectaren nieuw industriegebied waarvan een flink deel een plaats zou moeten krijgen in het bijna dicht gebouwde Zuid-West-Vlaanderen. Het is een proces dat niet meer van deze tijd zou mogen zijn. We kunnen dit tempo van opsouperen van de open ruimte niet meer aan. Waar we wel nood aan hebben is een krachtig overheidsbeleid rond water, waarbij waterbuffering en waterinfiltratie de leidraad zou moeten zijn bij alle projecten. Voor natuur en mens en economie is voldoende water van levensbelang. Vanuit de milieubeweging gaan we drukke tijden tegemoet om een tegenkracht te zijn en alle beetjes helpen. We hebben jullie, onze leden, dus ook heel hard nodig.
N.B. Vergeet alvast jullie plantgoed niet aan te kopen bij onze “maak het groener” actie. De bomen en struiken die je nu aanplant zullen helpen om verkoeling te vinden bij de volgende hittegolven. En die komen er zeker aan… Kristina Naeyaert, voorzitter Natuur.koepel vzw
KRISTINA NAEYAERT VOORZITTER NATUUR.KOEPEL VZWOnze kostbare planeet staat onder druk door de klimaatcrisis. De energieprijzen swingen de pan uit en overal ter wereld staat de voedselvoorziening zwaar onder druk. Is dit de enige weg?
Zeker niet! Samen kiezen we voor een ander pad. Samen voor een duurzame, rechtvaardige toekomst. Voor ons en voor onze kinderen.
Stap met je familie, vrienden of collega's mee in de mars. Geniet van de sfeer en het warme gevoel om samen het verschil te maken.
Het is te vroeg om te zeggen dat het te laat is. Elke tiende van een graad telt.
De Klimaattop staat voor de deur, de politiek moet in actie schieten. Laten we dus de straat opgaan en op 23 oktober in Brussel stappen voor onze toekomst!
www.klimaatmars.be
Nederstraat 25 9700 Oudenaarde +32 (0)55 61 33 13 info@natuurkijkers.be www.natuurkijkers.be Natuurkijkers.be is een merknaam van Optiek Van Ommeslaeghe, Nederstraat 20
We helpen bedrijven die in orde willen zijn met de milieuwetgeving. De passie voor natuur vertaalt zich in diverse opdrachten uit de natuursector
• natuurinrichtingsplannen
• natuurvisienota’s voor landschapsinrichting
• passende beoordelingen voor werken met natuurimpact
• ontwerp streekeigen groenschermen, natuureducatieve borden en teksten
• MER-deskundige fauna & flora
Milieuconsulent Jan Feryn bvba Desselgemstraat 75 | 8540 Deerlijk 056/72.46.79 | info@ferynjan.be WWW.FERYNJAN.BE
Dé speciaalzaak voor al uw optische instrumenten
Bestel via onze webshop www.natuurkijkers.be met gratis verzending.
Verrekijkers, telescopen, sterrenkijkers, microscopen, loupes, ... Demonstraties op aanvraag
ERKEND PARTNER
WIM STEELANDT
uit Waregem (Nieuwenhove). De natuur is hem met de papfles ingegoten: op de boerderij thuis was hij in weer en wind buiten, niets hield hem tegen. Natuur interesseert hem in het algemeen met een voorliefde voor vogels. Kijken, luisteren en genieten!
TAMARA DEPREZ is een gedreven leerkracht van de basisschool in Wevelgem. Ieder jaar gaat ze in het vroege voorjaar met haar klas op stap om de kinderen kennis te laten maken met de paddenoverzetactie. Honderden kinderen durven nu al eens een pad vastpakken…
uit Wevelgem heeft de laatste jaren de smaak van de natuur te pakken gekregen. Zijn 14 kleinkinderen krijgen nu een unieke kijk op de natuur in zijn tuin.
Wie goed kijkt, zal merken dat de natuur zich al voorbereidt op de herfst. Terwijl ik dit schrijf, spoeden bos- en tuinvogels en vele steltlopers zich al naar (nog) warmere oorden. Dit is een drukke tijd voor fotografen om alles mooi op beeld vast te leggen. Om dan nog maar te zwijgen over "de kraks" die de trektelpost van de Geitenberg bemannen. Ik sta altijd verwonderd hoe ze vanop soms honderden meters afstand vogels ontdekken, horen en kunnen determineren. Maar nog leuker is het als die trektellers serieuze gesprekken voeren en na enige tijd overschakelen op iets minder serieuze. Zeker eens tijd maken om te gaan luisteren wat er daar allemaal gezien, gehoord en gezegd wordt. Doe zeker een dikke trui mee, want op die heuvelrug besef je dat de dagen al veel korter aan het worden zijn. Koudere nachten, dauwdruppels op het gras, mist in de ochtend, mogelijks al een eerste keer grondvorst, dagen met een stevige wind die de blaadjes afrukt en hopelijk ook eens wat dagen met veel neerslag… dan pas voel je dat de herfst echt zijn intrede heeft gedaan.
‘Zolang er herfst is, zal ik niet genoeg handen, doeken en kleuren hebben om de schoonheid die ik zie te schilderen.’ Zo schreef Vincent van Gogh over de herfst. Elk jaar kijk ik uit naar het seizoen met deze prachtige, warme kleuren. De laatste en mooiste glimlach van het jaar! De herfst is natuurlijk ook de paddenstoelentijd. Elke soort met hun eigen naam spreekt tot de verbeelding. Denk maar aan het elfenbankje, het waaiertje, het eekhoorntjesbrood. De roodsteenfluweelboleet en de lila satijnvezelkop kunnen ook best fier zijn op hun ‘titel’. Waarschijnlijk stond de stinkzwam de laatste in de rij toen de namen werden uitgedeeld. De paddenstoel die onze fantasie het meest aanspreekt, is natuurlijk de vliegenzwam. De opvallende rode paddenstoel met zijn witte stippen. Enkele jaren geleden waande ik me in een echt sprookjesbos met honderden van deze exemplaren bij elkaar. Ik moest me intomen om niet op elk deurtje te kloppen… Als enorme reuzen liepen we voorzichtig tussen de ‘huisjes’. Want je weet wel… Als de paddenstoel KRAK zegt, vliegen de beentjes van kabouter Pinnemuts HOPLA in de lucht!
De herfst, sommige mensen worden er een beetje depri van. Ik moet toegeven, het stille gevoel van “Another year over, and what have we done?” Tijd voor moeder natuur om alles weer af te breken, er moet gesnoeid en opgekuist worden. Maar het gevoel is dubbel. De bomen leveren hun bladerdek in, maar wat een toegift van een prachtige herfstkleuren. “Harvest”, oogsten van appels en peren, noten en kleinfruit. Zwermen trekvogels vliegen voorbij, herfstdraden kleven in ons gezicht en niet alle kleinkinderen zijn even enthousiast over kruisspinnen. We kunnen het morgenlicht weer zien opkomen en de sluiers ochtendmist over de velden geven mooie plaatjes. Hopelijk is de ongenadige droogte voor niet al te veel planten de doodsteek geweest en zullen de herfstregens soelaas brengen. Maar dan liever zonder stormweer en toegegeven, een SintMichielszomertje is altijd welkom. “Deisel-ommegank-were” zei mijn vader.
BART VANWILDEMEERSCH Beleidsmedewerker West-Vlaamse Milieufederatie
Harde werkers zijn het, de West-Vlamingen. Een ongekende naarstigheid op het land, in de handel en de industrie. Wie zonder werk valt, heeft hier snel opnieuw een job. Door de sterke vergrijzing, de lage werkloosheidsgraad en de stijging van het aantal vacatures, heeft West-Vlaanderen zelfs een grote arbeidskrapte: vacatures raken niet ingevuld. Steeds meer arbeiders op de werkvloer komen van over de taal- of landgrens. En stilaan raakt ook de ruimte voor ondernemen op. Van de bebouwde ruimte in West-Vlaanderen is 17,7% bestemd voor bedrijvigheid, terwijl dat voor Vlaanderen gemiddeld 15,6% is. We bouwen dus meer bedrijven dan huizen en scholen, vergeleken met het binnenland. Het is vechten om een plaats in West-Vlaanderen.
De druk om de bedrijventerreinen te realiseren die in 2014 werden aangeduid in het Provinciaal Ruimtelijk Structuurplan is behoorlijk hoog. Maar er zijn nog ruimtebehoeften: de provincie heeft meer natuur nodig (slechts 4,4% van West-Vlaanderen is Europees beschermde natuur en amper 3% is bos). Ze kreeg een expliciete opdracht om natuurverbindingsgebieden aan te duiden die moeten zorgen voor een basisinfrastructuur voor natuur doorheen de provincie. Voor die opdracht is nog geen actie ondernomen.
En op Vlaams niveau moet 30.000 ha van het VEN (Vlaams Ecologisch Netwerk) worden aangeduid, waarbij de belangrijkste gebieden voor natuur worden vastgesteld. Ook daarvan moet een deel in WestVlaanderen liggen: de West-Vlaming heeft immers ook recht op natuur.
De ring rond Anzegem heeft in 2021 de temperatuur in het zuiden van West-Vlaanderen naar een kookpunt gebracht. Het voorstel om Anzegem-
centrum te ontlasten van het zware verkeer en hiervoor een nieuwe weg aan te leggen in het quasi ongeschonden landschap, deed de gemoederen van natuurminnend en landbouwend West-Vlaanderen behoorlijk oplopen. De industrie zag het als een noodzakelijke stap om de verkeersdruk weg te nemen uit het centrum. De vraag is: hoe is het zover kunnen komen dat zoveel gemeenten een ring, of verbreding van de wegen nodig hebben? ‘Paarse sproeten’, fiscale inkomsten, benutting van de oppervlakte en behoefteberekening zijn sleutelbegrippen om dit te begrijpen.
Paarse sproeten zijn zonevreemde bedrijven die via een planologisch attest een uitbreiding mogen doen. Tussen 2017 en 2019 werden 64 planologische attesten aangevraagd in West-Vlaanderen. Dit tegenover 14 in Limburg en 43 in Oost-Vlaanderen (de eerstvolgende na onze provincie). OostVlaanderen kende er in diezelfde periode 29 toe, terwijl dat voor West-Vlaanderen (nu de opvolger) 24 waren. Telkens opnieuw gaat het om bedrijven die organisch gegroeid zijn, vaak op plaatsen die niet goed bereikbaar zijn. Voorbeelden als Aviko in Proven, Structo in de Brugse polders en de wildgroei aan bedrijven aan de invalswegen van Roeselare zijn legio. In 2021 keurde Waregem de uitbreiding van drie zonevreemde bedrijven zonder veel voorwaarden goed. Boerenbedrijven worden industriezones. Telkens opnieuw krijgen bedrijven de mogelijkheid om uit te breiden, ook op niet goed ontsloten sites en veelal tegen woonkernen aan. Elke uitbreiding heeft een relatief effect op de mobiliteit en de leefbaarheid; samen vormen ze het grote probleem van West-Vlaanderen.
Een gemeente wil niet alleen tewerkstelling op eigen grondgebied garanderen. Gemeenten zijn eveneens op zoek naar nieuwe middelen, gezien de verschuivingen van bevoegdheden van Vlaanderen richting gemeentebesturen ook nieuwe kosten veroorzaken. Daarnaast lopen de gemeentefusies in West-Vlaanderen minder vlot dan in het binnenland. Beide zorgen voor een veelal ongebreidelde ambitie voor het inrichten van eigen nieuwe bedrijventerreinen. Het wordt wachten op gemeentefusies voor gebundelde bedrijvigheid. Het is momenteel dus niet eenvoudig om de inrichting van nieuwe industrie als bron van inkomsten los te laten.
In 2021 stonden 524 West-Vlaamse bedrijven leeg of waren ze ernstig verwaarloosd. In totaal staat 336 hectare – ofwel 672 voetbalvelden –aan bedrijfsruimten leeg of zijn ze verwaarloosd. Een behoorlijk getal, wetende dat leegstand van huurgebouwen niet wordt meegeteld. In behoefteberekeningen wordt slechts in twee dimensies gerekend: enkel de oppervlakte telt. De hoogte wordt niet meegerekend. Heel wat van onze bedrijven bestaan uit één laag. De maximale hoogte en de benutting van de ruimte boven het bedrijf worden beperkt via de stedenbouwkundige voorschriften. Uiteraard zijn grote hoogten niet overal gewenst, maar het per definitie uitsluiten van de ‘derde’ dimensie houdt geen rekening met de kansen om verticale processen uit te werken. Ruimte kan je besparen door in de hoogte te werken, maar ook door processen en diensten af te stemmen. Wat nu al gebeurt voor waterbuffers - het gezamenlijk inrichten bij de aanleg van het bedrijvenpark - kan eveneens voor parkeerplaatsen, restaurants en vergaderruimte.
Ook machines kan je delen. Daarnaast zijn steeds meer bedrijven tijdens corona aan het experimenteren gegaan met thuiswerk. Dat maakt
dat heel wat kantoorruimte onderbenut is en vlot op de markt zou moeten kunnen komen.
Ruimte kan je ook besparen door functies die niet op een bedrijventerrein thuishoren terug naar de kernen te brengen: kleinhandel, kantoren, kleinere productiesites… Ze brengen opnieuw leven in een woonkern.
Dat Vlaanderen op bedrijfsvlak behoorlijk genereus is voor onze provincie, bewijst de reservatie van 430 van de 1.400 hectare uit de Vlaamse reserve (Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen) voor nieuwe bedrijvigheid in West-Vlaanderen. De provincie mag dit pakket aanspreken als ze aan vier voorwaarden voldoet: er moet een aangetoonde behoefte zijn, de bestaande en nog niet ontwikkelde bedrijfsgronden moeten ontwikkeld worden, de nieuwe bedrijventerreinen moeten ‘duurzaam’ ontwikkeld worden en de principes van zuinig ruimtegebruik moeten worden toegepast én ze moet effectieve locaties aanduiden waar de realisatie van de terreinen zal gebeuren. Wanneer een bedrijf uitbreidt, moet men tegelijk onderzoeken waar er compensatie mogelijk is (door te ontharden, door woonuitbreidingsgebied te schrappen,…). Eind 2017 gaf toenmalig minister Joke Schauvliege (CD&V) aan dat West-Vlaanderen aan de eerste drie voorwaarden voldeed. Naast de heractivering van onderbenutte sites en een nieuw traject rond intensievere benutting van bedrijventerreinen (Saving Space), startte de Provincie dan ook met de afbakening van 9 subregio’s. De grotere stedelijke regio’s gaan voorop in de vraag naar ruimte: Brugge 174 ha, Roeselare 160 ha, Kortrijk 135 ha en Waregem 102 ha (bron: https://bestanden.westvlaanderen.be/rup/publiek/B_070_Bedrijvigheid/ Website_beelden/Behoefte_bedrijvent_BR_RO_ WA.JPG).
↓ Natuurlijke fruitkwekerij in Zwevegem dreigt te verdwijnen voor KMO-zone
© Beukel Hoet
Elke gemeente binnen de zoekzones kreeg de kans om een aantal sites voor te stellen. Deze sites werden door de Provincie beoordeeld volgens een aantal criteria. De West-Vlaamse Milieufederatie trekt het proces voor de milieu- en natuurbeweging. Samen met de regionale groepen werd de eerste lijst aan een screening onderworpen en hebben we zowel aan de deputatie als binnen de Procoro de eerste bezwaren laten kennen. Opvallend is dat in de eerste lichting – de voorstellen van de gemeenten - heel wat openruimtegebieden, vogelrichtlijngebied, waterrijke zones en herbevestigde agrarische gebieden werden opgenomen. Het is evident dat daar sterke reactie op kwam.
Men voorziet voor de Kortrijkse en de Waregemse regio samen nog voor 237 ha nieuwe industrieterreinen, bovenop de ontwikkeling van Blauwpoort Waregem en Menen-West waarvan de planning nu al beslist of lopende is.
In de regio Waregem wil men met de Vijverdam één van de laatste openruimtegebieden aansnijden, dat bovendien een belangrijk watergevoelig gebied is.
Tussen Zwevegem en Deerlijk overwoog men 2 gebieden aan te snijden die het provinciebestuur nog geen 10 jaar geleden aanduidde als landschappelijk verbindingsgebied tussen kanaal Bossuit-Kortrijk en het provinciaal domein de Gavers in Harelbeke.
Als dit gebied zou verdwijnen, is de ecologische corridor tussen Schelde en Leie nooit meer te maken. Twaalf hectare van dit gebied is herbevestigd agrarisch gebied en een jonge ondernemer startte er een natuurlijke fruitkwekerij op. (zie interview met Beukel Hoet op p. 10-11)
In Kuurne wou men een KMO-zone ontwikkelen, net daar waar de laatste ruimte voor bos is.
De N36d is momenteel al oververzadigd en de gemeente is al de meest verharde gemeente van West-Vlaanderen. Beter zou het zijn om de bestaande KMO-zones naar hun bestemming in te vullen en Kortrijk-Noord (dat in Kuurne ligt) aan een ruimtecheck te onderwerpen. Ovenstraat Noord snijdt in open landbouwgebied in, net als de omgeving op- en afrit E403/N36 in Izegem. En in Wervik wil men de Leievallei helemaal omzomen met nieuwe industrieterreinen.
Watertekorten: het is een jaarlijks fenomeen. Het is een open deur intrappen als we stellen dat water een sturende factor moet zijn bij de locatiekeuze van een bedrijventerrein. Grote watervragende industrieën hebben nu al moeite om voldoende water te vinden in West-Vlaanderen en daar waar ze aan het openbaar net hangen, is het de drinkwatermaatschappij die in het zweet des aanschijns zoekt naar alternatieve bronnen. De oorzaak van dit alles is niet de klimaatverandering alleen. Het watersysteem is grondig verstoord door het volbouwen van het landschap, de drainage van akkers, moerassen en gronden die infiltrerend kunnen zijn.
Onze bedrijventerreinen zijn hiervan een sprekend voorbeeld. Bij het ‘bouwrijp’ maken van de kavels wordt eerst tabula rasa gemaakt van het aanwezige landschap en de natuurwaarden. De oppervlakte wordt op een economisch optimale wijze verdeeld in aparte kavels en voorzien van een waterbak, om het teveel aan water tijdelijk op te vangen. De kubussen
worden bedrijven en de restruimte gras met wat bomen. Ruimte voor infiltratie en herstel van het watersysteem of groene dooradering worden nauwelijks voorzien op wat parkeervakken na. Dit verandert stilaan, maar absoluut nog niet grondig genoeg. Voorbeelden van bouwen mét de fysische en natuurlijke omgeving hebben we nog niet gezien in West-Vlaanderen. Nochtans geeft de Provincie, net als de Procoro, aan dat water een sturende factor moet zijn in het vastleggen en ontwikkelen van harde bestemmingen. In de praktijk is water vandaag slechts een restproduct dat moet gebufferd worden. Nog erger is dat watergebonden industrieterreinen nog steeds worden ingevuld door nietwatergebonden bedrijvigheden waardoor de investeringen die de overheden doen niet renderen. De bedrijvensite gelegen vlakbij het kanaal BossuitKortrijk in Moen zal deels heringericht worden via een Brownfieldconvenant. Wie zou denken dat dit een uitstekende locatie is voor watergebonden industrie vindt er alleen maar plannen terug voor de uitbouw van een groot logistiek bedrijf dat gericht is op vrachtwagenvervoer.
Op 1 juli liep de publieke consultatie voor de startnota’s voor de regio’s Roeselare en Ieper ten einde; tegen 2027 wil men voor alle subregio’s ‘voldoende’ ruimte hebben voor bedrijvigheid. Met de milieubeweging blijven we zeer kritisch. Het is vandaag meer dan duidelijk dat de fouten die in het verleden werden gemaakt, niet meer rechtgezet
kunnen worden. Idem voor de foute planning die nu wordt gemaakt. Wij staan voor een dringende aanpak van de ontharding. Het is dus prioritair om de verwaarloosde en leegstaande bedrijven in te zetten voor ofwel nieuwe industriële/ambachtelijke activiteit, of voor stadskernherwaardering. Ook de huidige manier van verkavelen voor woningbouw blijft een onverantwoorde verspilling van open ruimte.
De gevolgen van de klimaatopwarming worden steeds meer voelbaar. Zelfs de wetenschap is verbaasd dat het zo snel gaat. We merken in het beleid echter nog altijd een vorm van ontkenning van de klimaatverandering. Het uitbouwen van blauwgroene aders wordt veronachtzaamd. Er is nauwelijks een zichtbaar klimaatadaptatiebeleid en door foute omgang met open ruimte in het verleden wordt het steeds moeilijker om klimaatadaptatie en -mitigatie te gaan realiseren. Er is een zichtbare politieke onmacht om de problemen van de klimaatverandering aan te pakken. Met het nog verder verharden en het aansnijden van de open ruimte zal die onmacht enkel maar vergroten.
Sinds hij veertig werd, heeft deze houtbewerker zijn grondstof herontdekt. Beukel Hoet is immers niet langer alleen maar schrijnwerker, vorige winter heeft hij tientallen fruitbomen aangeplant op de anderhalve hectare achter zijn woning op de grens tussen Zwevegem en Stasegem. Over enkele jaren hoopt hij zijn droom in vervulling zien te gaan: een natuurlijke fruit- en bessengaard.
stilaan groeide de idee om ook iets dergelijks uit te proberen. Al besefte ik dat die mooie plaatjes met voedselbossen niet het hele verhaal vertelden. Bijhorende productiecijfers en de lof van ‘luie’ tuinmannen overtuigden mij niet meteen. Over projecten die meer commercieel gericht waren en waar je een leefbaar inkomen uit kon halen, daar las ik echter bijzonder weinig over. Vaak gaat het over projecten in het kader van sociale tewerkstelling of educatie. Daar is op zich niks verkeerd mee, maar soms leek het echt te mooi om waar te zijn.”
“Na mijn opleiding schrijnwerker ben ik beginnen werken bij een timmerman, waarna ik nog eens drie jaar bij de vzw Bolwerk in Stasegem actief was. Dat was veel artistieker werk dan het klassieke schrijnwerk: we voerden vooral projecten uit voor gemeenten en straattheatergroepen. In die periode bouwde ik ook een mobiele tapinstallatie waarmee ik zomerfestivals afschuimde. Toen ik later als zelfstandig timmerman begon, werd dat wel een moeilijke combinatie: werken tijdens de week en nog eens daarbovenop in het weekend tot laat in de nacht van huis zijn. Bovendien wou ik vooral ecologisch bouwen of verbouwen, vooral houtskeletbouw. Dat heeft bijna tien jaar geduurd, al was het voor mij al gauw duidelijk dat het niet alleen kwestie was van vakmanschap. Boekhouding was wel mijn grootste beproeving en ik kon moeilijk neen zeggen, met alle gevolgen van dien. Vandaar dat ik uiteindelijk ervoor koos om terug in onderaanneming te werken.
Al sinds ik nog zelfstandig werkte, beschik ik ook over een strook van een 300 vierkante meter langs mijn atelier. Na verloop van tijd hebben we er fruitbomen en bessen aangeplant. Onze woning in Zwevegem had immers geen tuin. Mijn vriendin Gudrun begon er een moestuintje en voor onze drie jonge kinderen werd het hun speeltuin. Daar zijn ook figuurlijk de zaadjes geplant voor wat ik vandaag doe. In die jaren las ik over permacultuur, deed bedrijfsbezoeken, sprak met mensen en
“In zekere zin had ik het gevoel dat ook mijn biologische klok aangaf dat als ik nu nog bomen wilde planten en die ook groot wilde zien worden, het nu of nooit was. Na anderhalf jaar zoeken zijn we hier aanbeland op een graanakker met bestaande woning. Het was een geschikt terrein dat niet te ver van Deerlijk lag, waar Gudrun werkt bij haar moeder in een boekenwinkel. Hoewel ik aanvankelijk vreesde voor geluidsoverlast, werd het deze plek die ingesloten ligt tussen de E17, de baan naar Deerlijk en de kanaalweg. De wind zit hier dus nooit goed … Ondertussen heb ik wel geleerd om mij daar tijdens het werk buiten niet op te focussen. Het terrein is zowat anderhalve hectare groot en de woning hebben we in een record tempo grotendeels gerenoveerd. Mijn atelier in Deerlijk heb ik nadien verhuurd en werk gevonden bij Zuderwind, een spinoff van Stroomop, bekend omwille van zijn pellet-verwarmingssystemen.
Daardoor werk ik nu drie dagen per week als freelancer en als ik thuiskom heb ik de handen vrij om in de tuin te werken. Mijn droom wordt daardoor elke dag iets meer realiteit.
Siem Ottenheim, wiens voedselbos ik in Nederland had bezocht, gaf mij de raad om aan Louis De Jaeger een ontwerp voor een voedselbos te vragen. Deze gedreven jongeman wil de gangbare landbouw omvormen naar agroforestry en voedselbossen. Zijn firma heet ‘De commensalist’ en hij heeft uiteindelijk ook onze droom op papier gezet. Dat hij ook oog heeft voor het commerciële aspect, vond ik erg belangrijk. Zo ken ik een ander voedselbos van zo'n 6 hectare, dat al minstens 15 jaar bestaat. De
“Mijn biologische klok gaf aan dat ik nú bomen moest planten, als ik ze nog wilde groot zien worden”
↑ Beukel Hoet in zijn
eigenaar ervan zag zich verplicht om over te stappen van zelfpluk – de mensen vonden de vruchten amper – naar de installatie van een bessenautomaat en meer verwerking van eigen fruit. Ons ontwerp is ook gericht op zelfoogst, maar onze bomen zijn op rijen aangeplant waardoor ze erg toegankelijk zijn. Omwille van het makkelijk plukken kozen we bewust voor veel laagstammen. In romantischere voedselbossen heb je meer ervaring nodig en moet je bovendien de planten weten staan om er goed te kunnen oogsten.”
“Ik spreek liever van een natuurlijke fruitkwekerij dan van een voedselbos. Bessenstruiken zou ik trouwens pas later willen aanplanten tussen de fruitbomen. Vorige winter werden er tweehonderdvijftig boompjes aangeplant op verhoogde rijen. De fruitbomen omvatten appel-, peer-, pruim-, kers-, perzik- en notensoorten, maar ook paw paw en nashi-peer. Er staan slechts een vijftiental abrikozenboompjes bij wijze van experiment wegens de eerder geringe opbrengst. Er staan ook bomen waarvan de bladeren een goede verhouding tussen koolstof en stikstof bezitten. In de herfst zullen die de bodem op natuurlijke wijze verrijken. Vorig jaar hebben we ook zaadmengsels ingezaaid om de bodemstructuur te verbeteren. We hebben daartoe wel eerst de ploegzool moeten doorbreken. We kregen onder meer een overvloed aan zonnebloemen, die toen menig huiskamer of bureau hebben opgefleurd…
Daarnaast is er ook een nieuwe, grote waterpoel aangelegd en werd een bestaande gracht achterin het terrein meer natuurlijk gemaakt. Er komt ook een houtkant als windscherm, alsook twee stukjes hakhoutbos. Met de uitgegraven aarde van de poel werd een kleine heuvel aangelegd, waarvan de zuidhelling een warmer microklimaat mogelijk maakt. Hopelijk komen we zo uiteindelijk tot een ecologisch evenwicht tussen natuurlijke begroeiing en productieve aanplant. Tegelijk is het de bedoeling dat er over enkele jaren mensen met een jaarabonnement hier kunnen komen fruit plukken naar hartenlust. En ook genieten van een stukje natuur in deze sterk verstedelijkte omgeving.”
Begin mei kreeg Beukel het pijnlijke nieuws dat zijn boomgaard misschien straks in een kmozone zou komen te liggen (zie artikel p. 6-10). De huidige twaalf hectare herbevestigd agrarisch gebied bleek immers een van de zoekzones voor industriegebied in deze provincie. Na navraag bij het gemeentebestuur bleek dat deze zgn. zoekzone Gavers Zuid waarschijnlijk niet goedgekeurd zal worden door de Vlaamse Overheid. Beukel hoopt hier snel een definitief antwoord op te krijgen. Stel dat dit wel wordt goedgekeurd, dan is het onmogelijk om een groene corridor te realiseren tussen de Gavers en het Europese Habitat-gebied langs het kanaal Bossuit-Kortrijk. Eens te meer blijkt dat we vijftig jaar na de publicatie van ‘Grenzen aan de groei’ hardnekkig vasthouden aan een economisch groeimodel. Elders in de provincie komt er immers tot 130 ha bijkomend bedrijventerreinen.
Het was geen goedkope aankoop, maar die bijna twee hectare gelegen langs de N8 en palend aan de Vaartaluds in Heestert en Moen worden straks een pareltje. Plannen genoeg: de kronkelende beek zal haar oorspronkelijke bedding terugkrijgen, de weide blijft hooiland met wat randbeplanting, de maïsakker wordt een gemengd loofbos, terwijl een wandelpad weer de verbinding maakt tussen de Keiberg en de Vaarttaluds, zoals het vroegere smalspoor. Het gebied zal als kleine beekvallei opnieuw koolstof opslaan en meer biodiversiteit mogelijk maken. In november gaan we trouwens ook over tot een eerste aanplant van het toekomstige Beerbos in Sint-Denijs.
↓ Links is de oude beekvallei nog deels zichtbaar. Achteraan liggen de Vaarttaluds langs het kanaal Bossuit-Kortrijk. Het maïsveld zou bebost worden.
© Chris Dutry
Na de verwoestende overstromingen door de waterbom van 2021 werd een expertengroep onder leiding van Henk Ovink aangesteld die een planmatige nieuwe aanpak voor het waterbeleid moest formuleren (Advies aan Vlaamse regering: www.vmm.be/nieuws/archief/advies-weerbaar-waterland.pdf/view.) De focus lag daarbij op bescherming tegen overstromingen. De conclusie van de experten is wat we al tientallen jaren zeggen vanuit de natuur/milieubeweging: de watercrisis is het gevolg van vele jaren knoeiwerk door overheden waarbij elke ingreep groot en klein (betonnering, drainages, rechttrekkingen van waterlopen, goedkeuring van waterwinningen, vernielen van infiltratiegebieden…) het watersysteem verder kapot maakte.
De extreme weerfenomenen door de klimaatverandering leggen dit nu pijnlijk bloot. Het expertenoordeel is daarom duidelijk én vernietigend: het ganse waterbeleid in Vlaanderen moet drastisch anders, op alle plaatsen en wel zo snel mogelijk. Zoveel mogelijk herstellen van de natuurlijke systemen is de enige goede aanpak. Alleen zo zullen we kunnen beschermen tegen wateroverlast. Tegelijk is het ook de beste manier om voldoende waterreserves te kunnen aanleggen die we nodig hebben tijdens langdurige droogtes. Waterveiligheid en waterbeschikbaarheid gaan hand in hand. De fameuze “Blue Deal” acties van de Vlaamse regering zijn een schuchtere eerste aanzet in de goede richting, maar er is veel meer nodig en dat gedurende vele jaren. Want we zien dagelijks rondom ons grote en kleine ingrepen van burgers, ondernemingen en overheden die net het tegenovergestelde doen. Zo plant de provincie West-Vlaanderen de komende jaren aanleg van
honderden hectaren extra industrieterreinen met dus evenveel toename verharde oppervlakte. Het moet anders. Eén ding staat vast: 2022 zal nog meer dan de waterbom van 2021 herinnerd worden als hét jaar van de grote droogte en hitte, waarbij de afhankelijkheid van onze ganse samenleving van voldoende water duidelijk werd: aantasting van energieproductie en werking van bedrijven, schade aan landbouwgewassen, scheepvaart die plat valt door droogvallende rivieren, de natuur die kreunt en sterft. Besef dat dit alles gebeurt bij een mondiale temperatuurstijging van amper één graad. Wat ons te wachten staat als we de komende decennia richting 3 graden opwarming gaan als het klimaatbeleid niet veel ingrijpender wordt, is ook uitgebreid gedocumenteerd in de diverse klimaatrapporten. Wie nu nog niet beseft dat een krachtig klimaatbeleid topprioriteit moet zijn is blind en doof of gewetenloos.
↓ Uitgedroogde poel ©Herman Nachtergaele
De expertennota is gedetailleerd en boeiend maar 80 blz lang. Onmogelijk om dit in detail uit te leggen in een kort artikel. In een volgende Klimop gaan we hier wel uitgebreider op in. Als voorproefje alvast hierbij de 10 kerngedachten waarrond moet gewerkt worden:
Bepaal over heel Vlaanderen waar de risico’s rond water (te veel of te weinig) het grootst zijn en leg doelstellingen vast, op basis van het slechtste klimaatscenario met de grootste opwarming.
Werk actieplannen uit op deelbekkenniveau met duidelijke taakstelling.
Zorg voor een juridisch kader waarbij water de beslissende factor is in het grondbeleid.
Een Watercommissaris op Vlaams niveau moet de regie voeren samen met een bekkenwerking die veel onafhankelijker moet zijn.
Kennis wordt omgezet in uitvoeringsprogramma’s op permanente basis: herstel van meer natuurlijke rivieren, kleinere waterlopen, infiltratiezones en groene-blauwe dooradering van steden en dorpen.
Voorzie een waterzekerheidsfonds met structurele financiering op lange termijn voor de uitwerking van acties.
Zorg voor meer kennis en paraatheid bij het ruime publiek en alle instanties voor adequate reactie bij noodsituaties.
Werk aan een mentaliteitsshift naar plicht op maximaal water vasthouden in plaats van recht op afvoer: het algemeen belang primeert.
Zet een Vlaams Kennis- en Innovatieprogramma op om onderzoek versneld om te zetten naar acties voor meer waterveiligheid.
Versterk de internationale samenwerking met de buurlanden rond waterveiligheid.
Naar aanleiding van de 20-jarige feesteditie van de West-Vlaamse natuurstudiedag, organiseerde de stuurgroep van deze studiedag een schrijfwedstrijd. De opdracht was om een tekst te schrijven van maximaal 2 pagina’s met als onderwerp “Hét natuurbelevingsmoment van 2042”, en dus om eens 20 jaar vooruit te kijken. Voor de beoordeling werd een ad hoc jury aangesteld die bestond uit 5 personen: Ellen Decaestecker (KUL-KULAK), Jan Lievens (KULAK), Robbe Cool (Student UGent, JNM), Yves De Bosscher (Leiedichter) en voorzitter Hans Van Dyck (UCLouvain). De jury beoordeelde de inzendingen zonder de naam van de auteur te kennen. We kunnen met trots zeggen dat de top 3 van deze schrijfwedstrijd auteurs zijn van Klimop. In de komende nummers van Klimop kunnen jullie zelf even meegevoerd worden naar het jaar 2042…
Naar de midzomerspeech van de voorzitter wordt maar met een half oor geluisterd. Het was nooit anders in dit natuurclubje. De al uitgeschonken bubbels lonken. En dan is er nog dat grote scherm met drone-beelden van zeevogels op afbrokkelende torengebouwen, uitkijkposten voor grote mantel- en zilvermeeuwen.
De Noordpool is ’s zomers volledig ijsvrij. Het smeltwater van de megagletsjers op Antarctica heeft het zeespiegelniveau vijftien meter omhooggestuwd.
In West-Vlaanderen zijn de kust en de polders en zowat de hele Vlaamse laagvlakte ondergelopen. Hoge historische monumenten zoals de Onze-LieveVrouwekerk in Brugge of de IJzertoren in Diksmuide zijn maritieme oriëntatiepunten geworden. Vijftien meter, dat is de gemiddelde hoogte van deze provincie. De zee verraste aanvankelijk door de snelheid waarmee ze het land overspoelde. Hele steden en dorpen werden achtergelaten. Eindeloos was de stroom klimaatvluchtelingen naar gebieden hogerop. Daar, en al zeker in de West-Vlaamse heuvelstreek, houdt men de voeten droog.
Het lijkt erop dat de zee voorlopig genoegen neemt met die grote hap land. Superstormen bleven de voorbije winter ook al uit. Na alle ellende laait de hoop weer op. Een warme golf van solidariteit mobiliseert de samenleving. Verbazingwekkend zijn het aanpassingsvermogen, de veerkracht en het nieuwe normaal. Wat meer is, de ondernemende West-Vlamingen blijven alert voor opportuniteiten. Nu de kustlijn opschuift, dromen zuidelijker centrumstadjes luidop over een heuse badplaats.
Na de receptie reppen de natuurliefhebbers zich op hun e-bikes naar de nabije zee. Ze fietsen door een nieuwbouwwijk. Daar is jaren geleden, toen de zee nog binnen de lijntjes blauw kleurde, een parkbos aangelegd met klimaatslimme bomen. Hongaarse
eiken moeten de wegkwijnende populaties zomereiken doen vergeten. Elsbes, zilverspar, tamme kastanje, ratelpopulier en walnoot vervolledigen het rijtje droogtetolerante soorten. “Bij overstromingen zijn die ook een vogel voor de kat”, sputtert Michiel, de hekkensluiter van het peloton.
Ze passeren een oud bos dat door non-beheer zijn microklimaat en bosflora heeft behouden. De voorjaarsbloei met dat bedwelmend paarse hyacintentapijt is alweer lang achter de rug. En deze natuuradepten laten zich ook niet afleiden. “When hunting an elephant, don't get distracted by chasing rabbits” orakelt diezelfde Michiel.
Tess, die vooraan rijdt, remt af bij de ruïne van een watermolen. Het vroegere beekje is een meanderend voedselrijk riviertje geworden. "Een hotspot", jubelt ze, "tijd om de waarnemingen aan te vullen". En het gaat vooruit: het besnorde kopje van een otter, zwevende vuurlibellen in de zinderende lucht, twee ijsvogels, één bijeneter, ... Benno, de oudste van het groepje, is nog altijd aan de slag met ObsIdentify. "Een app uit de steentijd", grinnikt Lucas. Meteen daarna voelt hij een venijnige steek. Ongetwijfeld één van die dagactieve tijgermuggen. “En hier een nest van het mediterraan draaigatje”, roept Emma, de entomologe in het gezelschap. “Ook een plaagsoort”, vervolgt ze. Lucas had het kunnen raden.
Ze komen aan bij de jonge kustlijn en stellen hun kijkers en telescopen scherp. Bij afgaand tij spotten ze flamingo’s, één poot opgetrokken, in hun roerloze gratie. En dáár naderen twee immense schaduwen, uitwaaierende handpennen, machtige kop voorovergebogen. Ze turen, jagen onrust door de wadvogels, en vervolgen dan hun vlucht langs de vloedlijn. Tot ze als kleine zwarte stipjes in de loden lucht worden opgezogen, zo lang worden de zeearenden nagestaard.
Opgeladen racen ze huiswaarts. Olivia verlaat het groepje aan de Nieuwe Aarde, een aanstekelijk smeltkroesproject waarin een bio-boerderij, een home voor weeskinderen, een dierenopvang en een seniorenverblijf samenhuizen. Als ze de binnenplaats oprijdt, krijgt ze haar grootvader al in het vizier. “Opi” noemt ze hem. Niet ten onrechte; hij is een oude hippie. Na de hartelijke begroeting begint hij prompt over de honderdste geboorteverjaardag van Lou Reed. “Huh? Een rockmuzikant? Nooit van gehoord.”, stamelt ze.
Marcel schakelt zonder verpinken over naar een andere muzikale niche: vogelzang. Daar weet hij zijn lieve kleindochter altijd mee in vervoering te brengen. En zij niet alleen: er huppelen kinderen rondom hem, gebiologeerd door zijn zachte stem en zilveren manen. “Hoor”, zegt ie en steekt zijn vinger op, “Hoor je dat? Een pimpelmeesje. Precies een belletje dat rinkelt.” En hij fluit heel zachtjes, met lichte trilling, breekbaar als porselein, het pimpelwijsje. De kinderogen glanzen. “Nog eens
Marcel!”, en hij brengt het nog eens. De kleintjes klappen in de handen. Olivia kijkt op, de zon gaat stilaan onder en drapeert een genadig avondlicht over de verwilderde graanakker. Ze fluistert hem in hoe blauw de korenbloemen wel zijn, hoe rood de papavers. Hij ziet nog nauwelijks, maar wat geeft het: haar blik is de zijne. Marcel glimlacht. Het is goed zo. Als hij dat moment maar kon aanhouden voor de eeuwigheid.
↘
Op zondag 28 augustus 2021 gaven het bezoekerscentrum van de Gavers en Natuurpunt Gaverstreke het startschot van het ‘2000soortenjaar’. Ons doel? Op zoek gaan naar alles wat leeft en beweegt in het domein. Van vlinders tot pissebedden, van vleermuizen tot paddenstoelen, om zo de biodiversiteit in kaart te brengen. Niet op één dag zoals bij een duizendsoortendag, maar wel verspreid over een heel jaar. Want de verschillende seizoenen brengen verschillende soorten met zich mee. En laat dat nu net heel interessante informatie zijn.
Het werd een boeiend jaar. Heel wat enthousiaste waarnemers (meer dan 600), gewapend met hun smartphone met Obsidentify, speurden mee. En ook heel wat experts staken hun schouders onder dit project. Want nachtvlinders, paddenstoelen, slankpootvliegen of sluipwespen inventariseren, dat is werk voor specialisten. We hoopten om 2000 soorten te vinden. De werkelijkheid oversteeg deze verwachting ruimschoots.
De 2000ste soort werd gevonden op 23 juni 2022!
Die eer gaat naar het ‘Roomvleklieveheersbeestje’, voor eeuwig en altijd een beroemdheid in de Gavers. Dankzij het 2000soortenjaar ontdekten we maar liefst 210 zeldzame soorten op het domein!
Dat bewijst meer dan ooit waarom gebieden als de Gavers goed gesoigneerd moeten worden. De volledige oplijsting van soorten die werden gevonden kan je vinden op https://observations.be/bioblitz/2000soortenjaar-de-gavers.
Op 28 augustus 2022 gaven we een denderend slotfeest ‘De Gavers Uitgepluisd’: een toffe dag voor groot en klein.
Er was die dag van alles te doen in de Gavers. Een greep uit het programma:
Dat, en nog veel meer, was Uitgepluisd. Dikke merci aan alle medewerkers! Wij genieten nog na van dit feestje. Terecht. Want na een jaar inventariseren, klopten we voorlopig af op 2308 soorten. Voorlopig, want er zijn nog wat stalen die verder onderzocht worden. Wie weet halen we nog 2500!
Het najaar komt eraan, knotters voelen het stilaan kriebelen. Het nieuwe platform Goed Geknot brengt nu de groep enthousiaste vrijwillige knotters nog makkelijker in contact met eigenaars van kleine landschapselementen als knotbomen, houtkanten en hakhoutbosjes. Goedgeknot.be is dus handig voor de kandidaat-knotter én als je knotwerk hebt. Zo slaat de Zuid-West-Vlaamse knotploeg ‘Knotsgek’ namens het Stadlandschap Leie en
Schelde straks weer aan het knotten bij particulieren en landbouwers. Heb jij knotbomen of houtkanten die geknot moeten worden? Bied ze aan via de nieuwe website www.goedgeknot.be. In ruil voor het brandhout knotten de knotters gratis je bomen. Let op: onze knotters snoeien niet in tuinen en vellen geen bomen. Alleen knotbomen in en langs weides en akkers komen in aanmerking.
VRIJ 25 NOVEMBER
ZAT 26 NOVEMBER
VRIJ 10 FEBRUARI 2023
ZAT 11 FEBRUARI 2023
Surf naar goedgeknot.be, check de voorwaarden en meld je aan
De bomen staan op jou te wachten! Elke knotter is gratis verzekerd via het Stadlandschap en krijgt een dag opleiding.
Meer info? Mail stadlandschapleieschelde@west-vlaanderen.be of bel 056 24 40 17 www.goedgeknot.be
Knotploeg © Stadlandschap Leie en Schelde
Wie kent nog de tapbiljart? Vast meubelstuk uit de oudere lezer zijn tijd in nagenoeg elk café. Centraal opgesteld met voldoende ruimte errond voor het aanleggen van de keu’s. Nee, in deze tijd van bottomline-business is dat meubel voorgoed geliquideerd. Stel je voor: hier kunnen 4 tafeltjes staan met 4 stoelen. Dat zijn 16 klanten extra! Tel ze maar uit, hé?
Vlaamser kon niet, gezellig caférumoer; glazen worden gevuld en plots klonk daar het bevrijdende geluid van vallende biljartballen in de lade. Er werd nog een pintje besteld en iedereen draaide zich in een goed zichtveld naar het groene laken toe, waar het getik van de ballen wat leek op de roep van een zwartkop. De verliezer trakteert – regel nr. 1 – en de winnaar uitdagen deed je door eens te kloppen op de biljartrand. Dit was de tweede en laatste regel. Voor de techniciteit verwijs ik jullie graag naar de Googlepagina: ‘golfbiljart’ intypen, graag.
Deze namiddag speelde ik tegen mijn vriend in ons bekende café (Chez Irma) en ik stond op het punt wat geld te verliezen toen de lokale gemeenteraad het café betrad. Hun paraplu’s brachten de warme geur van zomerregen binnen, die buiten eindeloos naar beneden ziepte.
Het doordringende riedeltje van de zwarte roodstaart, die onder een dakpan boven de voordeur broedde, rolde over de vloer tussen de plasjes regenwater die zich in allerijl vormden op de vloer. Boven de akkers buiten vlogen de eeuwige kraaiensilhouetten. Het was zo’n
namiddag die je in twee kleuren kon aquarelleren: bruingrijs en groengrijs, met veel water.
De milieuschepen, branievolle en wakkere jonge gast nog, keek even snel het café rond en had een vlugge berekening gemaakt hoeveel hem dat hier ging kosten.
“Irma! Geef ze eens allemaal iets van mij!”. Op de cent nauwkeurig want de schepen trakteerde enkel op eenheidsprijs. Wie slim wou zijn en een gratis trappist scoren was eraan voor de moeite. De regenboogcoalitie streek intussen neer aan een tafeltje. De milieuschepen tikte vol zelfvertrouwen op de biljartrand en legde er 2 euro op. Een uitdaging! Mijn vriend had net gewonnen en dus konden zij het spel aanvatten. “Ge kent het, hé”, wist mijn vriend, “Verliezer trakteert!”. “Dan doe ik er nóg een rondje bovenop!“, aldus de schepen. Wij verzetten ons nog wat rond de tafelen, we waren al zeker van 2 consumpties; want dat de schepen ging verliezen stond in de sterren geschreven. Dat wist het ganse café, behalve hijzelf.
Een dubbele klak! Ze waren vertrokken met het simultaan wegschieten van de bal die voor eigen pot lag.
Schepen (aanleggend voor 2de bal): “Hoe is het nog in jullie natuurgebieden?”
Vriend (druk in de weer met het blauw krijtje):”We kunnen daar kort over zijn: er loopt te veel volk doorheen”.
Schepen (trots):”Vergeet niet dat de mens centraal staat in onze gemeente!”.
Vriend (brommend): “Jaja... en daarom moeten onze gebieden omver gelopen worden door tientallen recreanten, velen met loslopende hond, overal gebetonneerde fietspaden, droogleggingen voor landbouw, discofestivals met lichtbundels op de wolken... O ja, en dan vergeten we nog de jagers die per se op iedere hectare een schot moeten lossen of vissers die uit iedere vijver een vis moeten halen, artiesten die het ganse gebied willen inkleden, drones, deltaplanes, vinkeniers..”.
Kleine pauze en dan ironisch: “ Hier ontbreken nog de NAVO-maneuvers, maar het siert u dat ge nog steeds spreekt van natuurgebieden”.
Met een harde stoot deed mijn vriend een eerste bal in de vijandelijke pot belanden. Muisstil. Het was een meesterlijk schot van tegen de band langs de langste lijn die rechtstreeks potten nog net mogelijk maakte.
→ Zwarte roodstaartOok de politici waren even muisstil. Aan tafel zaten nog een liberaal en een groenen. De schepen zelf was oranje.
Blauw:”Het is de bedoeling om de natuurgebieden meer te exploiteren, nu liggen die daar toch maar waardeloos en ‘vage’ bij. De mensen kunnen niet hebben dat daar niets gebeurt en daar willen wij iets aan doen”.
De schepen, aanleggend voor zijn shot: ”Juist, en er moet een grotere interactie zijn tussen het natuurgebied en de woonkernen”. Meestal kondigt zo’n uitspraak de komst aan van een woon- of KMO-zone aan ergens in een groengebied, of een fietssnelweg in 3 m beton. ‘Verwevenheid tussen de sectoren’ is ook zo’n containerbegrip waarmee je alle kanten op kon in ruimtelijke zin en alle alarmlichten direct op rood schakelt.
Groen: “Eigenlijk moeten we het hele plaatje verder durven open trekken..”.
Vriend (licht spottend): ”Waarom asfalteer je niet gans het gebied en maak je de ganzen wijs dat je de zaak aan het ontharden bent. Een nieuwe trage weg of fietspad aanleggen is geen moeite: je kalkt er gewoon 2 evenwijdige lijnen bij..”. Die zat! Eens hij op dreef was.
Tsjèèèkh! ’t Is geen waar, de schepen plaatste een fausse queue. De bal zwieperde traag maar ongecontroleerd richting eigen pocket waar ie met een doffe bonk in verdween…
Vriend (gortdroog): “Voila, dit zijn twee strafballen voor mij”, waarop hij twee eigen ballen in de catacomben deed verdwijnen. In twee minuten tijd stond het hier 4-2 in ’t nadeel van de schepen. Die begon langzaam lichtrood aan te lopen. Geruisloos en met véél fluwelen balgevoel legde mijn vriend vervolgens de perfecte grendelbal 3 mm voor de pocket van de schepen. Een shot uit de duizend. Blauw liet zijn bulderende lach horen. Dat van die
asfaltdeken vond hij wel een goeie. Groen keek beteuterd: “We moeten het probleem van alle kanten bekijken..”. De schepen keek even verstomd van de een naar de ander en ontplofte in een purperen colère: “Jullie van Natuurpunt zijn een zootje ondankbaren!! Niets is er ooit goed!! Gelijk wat we doen En we doen zovééél voor de natuur!!”
Vriend: “Dat is nu net het probleem: doe dan gerust iets minder, dan zal het perfect zijn. Het is echt niet nodig de gemeente om te vormen in een soort Efteling.” Ziedend zag de schepen zich verplicht de bal van mijn vriend te potten. Deze maakte drie seconden erna het spel uit met een ‘televisie’: op magistrale wijze potte hij zijn laatste bal langs drie banden in de vijandelijke pocket. Hij had dat eens gezien op TV en sedertdien heet die shot bij ons zo. Een spelletje in net 5 minuten. Buiten werd de regen plots vergezeld door een bliksemschicht.
Uit het niets verscheen Irma aan onze tafeltjes met een bierkaartje en balpen: “Wat zal het zijn heren, van meneer de schepen?”. Die laatste keek even verbijsterd, maar herinnerde zich plots zijn belofte. Ook dat nog… Woedend nam hij plaats tussen zijn collega’s die verschrikt wat opschoven.
Als laatste plaatste hij zijn bestelling. Met een vlakke blik vulde Irma haar kaartje aan en vervolgde met vaste stem: “In het zaaltje hiernaast heeft de OKRA haar kaartnamiddag. Naar ’t schijnt ben je ze nog iets te goed. Zal ik daar ook eens den toer doen?”
CEO’s4climate (of kortweg C4C) klinkt niet als een organisatie die in Zuid-West-Vlaanderen opgestart werd, maar toch is het zo. De organisatie presenteert zich als een netwerk van klimaatbewuste ondernemers. Ondernemers die de klimaatopwarming zien als een probleem dat oplosbaar is, of meer zelfs: die oplossing als een kans voor hun bedrijf zien. Klimaatopwarming zien ze als een grote en wereldwijde bedreiging, met een impact op alles en iedereen, ook en zeker op de economie. Maar de middelen om de eerste belangrijke stappen te zetten, zien zij als aanwezig én haalbaar. C4C wil inspireren en andere ondernemers tonen hoe ze met hun bedrijf de opwarming van de aarde kunnen tegengaan. Maar ook aangeven welke instrumenten ondernemers van de overheid verwachten om de klimaatverandering te keren. Klimop sprak met oprichter en bezieler Roland Maes.
Waar kwam het idee vandaan om te starten met C4C?
‘Ik was actief in de klassieke IT-markt met een focus op verzekeringen. Maar de vaststelling dat het met ons klimaat niet de goede kant opgaat, deed mij nadenken en nieuwe richtingen inslaan. Daarbij greep ik terug naar mijn opleiding in de fysicochemie. Met niet alleen een focus op IT, maar een volledige aanpak van maatschappelijke problemen. En vaak kunnen we daarbij teruggrijpen naar oplossingen die onze voorouders al kenden.
Een voorbeeld: mijn broer is actief in de wereld van de grootkeukens. Eén van zijn grootste klanten werd zeven jaar geleden getroffen door een uitbraak van Salmonella, een paar weken lag daar alles stil. We stelden ons de vraag hoe we dit zouden kunnen voorkomen. Een mogelijke oplossing is werken met koper, en van de stenen werkbladen een mengeling maken van steen en het metaal. Koper heeft een ontsmettende werking. Wist je dat dat de reden was dat vroeger de meeste klinken van koper waren? Ook verliefde koppeltjes gooien nog steeds koperen muntjes in fonteinen in o.m. Rome als symbool voor hun eeuwig, onbesmettelijk geluk. Maar vandaag is een keukenwerkblad uit koper onbetaalbaar, dus moeten er andere oplossingen gevonden worden. We ontwikkelden een desinfecterend toestel die een droge nevel verspreidt met waterstofperoxide. Ook opnieuw een eenvoudige chemische stof die niet schadelijk is voor het milieu, na reactie blijft er enkel zuurstof en water over. Dat is een oplossing voor ons keukenprobleem, maar er werden bvb. ook honderden beschimmelde huizen op volautomatische wijze mee gedesinfecteerd na de overstromingen vorig jaar in de Vesder-vallei. En dat is onze filosofie: geen chemische troep dat onze planeet vervuilt, maar terug naar de wijsheden uit grootmoeders keuken, nu spreekt men van de blauwe economie.
Dat komt ons klimaat en leefmilieu ten goede, en dat is hard nodig. Uit die beweegredenen is C4C ontstaan.’
Wat doet C4C allemaal? ‘C4C is een vzw die ondernemers wil samenbrengen met doeners, mensen die net als ons geloven dat het vooruit moet, en dat het anders en beter kan. We inspireren met experten, mensen met inzichten die net iets verder vooruit durven denken, en naar de toekomst kijken. En we confronteren onze leden met game changers, mensen die bakens verzetten, als ondernemer, wetenschapper of politicus. Op die manier willen we aantonen dat het tegengaan van de klimaatopwarming bedrijven kan versterken.
We doen dat aan de hand van verschillende evenementen, met een focus die gestart is bij het thema mobiliteit.
In september 2020 was er de officiële kick-off van C4C met een talkshow, live gestreamd en was te zien op Kanaal Z. Aan de gesprekstafel zaten premier Alexander De Croo, Pieter Boussemaere (Vives, historicus en klimaatexpert), Hans Maertens (VOKA) en Danny Van Assche (Unizo). Astronaut Frank De Winne trok het evenement op gang.
Dit werd voorafgegaan door een eerste live Climate Café in juni vorig jaar, met onder andere minister Zuhal Demir en verschillende inspirerende sprekers die elementen aanreikten om een volgende stap te zetten in een duurzame transitie.
Dan in juli hielden we een themasessie ‘duurzame mobiliteit’ in de moderne en bijna-energie-neutrale kantoren van het Skyline Park in Izegem. Daar was onder andere Hajo Beeckman (VRT) present en een medewerker van minister van Financiën Van Peteghem om het te hebben over de omschakeling naar een koolstofemissievrij (bedrijfs)wagenpark, naast een 50-tal bedrijven die op die duurzame switch inzetten.
Enkele dagen na de officiële start organiseerden we ook het eerste nationaal EV Drivers Event, bij het bedrijf Smappee op Snowball in Kortrijk (zie de Klimop van april 2021). In het weekend van
17 en 18 september kon kennisgemaakt worden met de nieuwste modellen elektrische voertuigen en oplossingen voor elektrische bedrijfsvloten. Tal van laadpaalaanbieders, service providers, dealers en constructeurs waren aanwezig om de bezoekers (een dag voor bedrijven en een dag voor particuliere consumenten) kennis te laten maken met elektrisch rijden en alle extra toebehoren die daarbij komen kijken. Bedrijven die hun vloot willen aanpakken, kunnen dat beter in groep doen, om zo leveringstermijnen te versnellen en de prijs te drukken. Dit soort van groepsaankopen ondersteunen wij om de transitie in te zetten en te stimuleren.
In december was er dan een event rond waterstof, wat een oplossing kan zijn voor zwaar transport. Daar is ondertussen een vervolg op, er wordt zowel gewerkt aan een green deal rond dat thema als heel praktisch aan de uitbouw van meerdere hybride laad/tankstations voor zowel elektrische als op waterstof rijdende trucks in Vlaanderen en erbuiten, de eerste opening is voorzien eind 2023.
En zowel de intensiteit van het aantal Climate cafés als de opkomst groeit gestaag, op de laatste editie mochten we 450 deelnemers verwelkomen, 300 fysiek en 150 online.’
Wat is jullie ambitie naar bereik? ‘Momenteel hebben wij in Vlaanderen een 300tal bedrijven die lid zijn, van klein naar heel groot. Tegen 2023 willen we groeien naar tussen 750 en 1000. We zijn nu ook al in Nederland actief en willen binnen België ook uitbreiden naar Wallonië. Onze zichtbaarheid vergroten we ook door sponsorcontracten. Zo staat het logo van C4C al op de shirts van voetbalclub KRC Genk, om zo te werken aan onze naambekendheid en grote bedrijven te kunnen bereiken.’
Hoe vermijd je dat bedrijven een lidmaatschap van C4C zien of gebruiken als greenwashing, ik zie bij de logo’s van de leden op jullie website ook bedrijven met eerder klimaatonvriendelijke activiteiten?
‘Wij gaan uit van het principe dat iedereen welkom is. Veel bedrijven zien in dat er iets moet gebeuren en veranderen, maar weten niet altijd hoe. Als we ons enkel zouden richten op wie al goed bezig is, dan gaan we maar weinig bereiken. De grootste vervuilers zijn bij ons welkom, als ze maar het klimaatprobleem willen aanpakken. Dus ja, je vindt bij onze leden ook brandstoffenhandelaars. Maar die weten ook wel, als ze blijven stilstaan, hebben ze binnen 5 à 10 jaar geen business meer. Ik maak me ook niet druk over bedrijven die niet vooruit willen. Als ze van ons aanbod geen gebruik maken en er niets aan hebben, zullen ze hun bijdrage ook niet blijven betalen.’
Bedankt voor de gedrevenheid, hopelijk helpt dat de noodzakelijke klimaattransitie vooruit.
• Het Nederlandstalige standaardwerk voor fytotherapie, dat nu aan zijn 10de druk toe is
• Met een grondige inleiding over inhoudsstoffen, werking en bereidingswijzen
• Bevat, met zijn 719 pagina’s, 203 uitgebreide monografieën van geneeskrachtige kruiden, gebaseerd op recente wetenschappelijke literatuur
• Bevat 200 compactere kruidenfiches van minder gekende kruiden, van kruiden die in de vergetelheid zijn geraakt en van “gevaarlijke” kruiden, die met de nodige omzichtigheid moeten gebruikt worden.
• Met een zeer uitgebreid repertorium
• Geïllustreerd met talrijke kleurenfoto’s
VP €155,00 - ISBN: 9789080778467 - Uitgever: BV Mannavita
Verkrijgbaar in elke bio- & natuurwinkel of op bestelling bij uw boekhandel
Contacteer info@natuurkoepel.be
Misschien kunnen we dát woord vanaf nu gaan gebruiken, in plaats van die eeuwige ‘paddenstoelen’. Nee? Het is eens iets anders. Maar wie is er toch ooit op het idee gekomen om ze zo te noemen?
Of het een bakkersjongen, boerendochter of geleerde graaf was die het woord heeft bedacht, dat kan ik jullie niet vertellen. Wat wel zeker is, is dat het iemand was met veel fantasie. Ergens rond de middeleeuwen dacht men écht dat een paddenstoel een, jawel, stoel voor padden was (ook in het Engels heet het trouwens een toadstool).
Er hing veel bijgeloof rond zwammen: ze konden zo plots en massaal uit de grond komen, dat heksen er vast iets mee te maken hadden. En een pad was nu eenmaal een geliefd heksenhuisdier. Vermoeide beestjes hoefden maar te knipperen naar hun heksenbaas, of hupla, daar rees een vers stoeltje uit de grond!
↑ Bron foto van pad op paddenstoel: https://www. ad.nl/rotterdam/perfectetiming-pad-rust-uit-opeigen-stoel-in-spijkenisserbos~ad066434/
↙ heksenkring van weidekringzwammen
© Marc Rouzeré (Rozentuin Kortrijk)
Zo weten jullie ook meteen waarom een cirkel van paddenstoelen een ‘heksenkring’ wordt genoemd. Gemaakt door toverkollen, zo dacht men, om er een heksendansfeestje in te houden. Maar eigenlijk groeit zoiets doordat een zwamvlok ondergrondse schimmeldraden vormt, die in verschillende richtingen sterk groeien, en zo een kring vormen. Dat kan heel snel gaan als er goed paddenstoelenweer is: koud en nat. Herfstig, dus!
Schrik daarom niet als je van de ene dag op de andere zo’n kring in je tuin ziet opduiken. Je huisgenoten of buren hebben heus niet stiekem toverspreuken opgezegd. Waarvoor ze dan die zwarte kat en dertien salamander-ogen nodig hadden, dat zou ik niet weten…
Na al dat gezwam over bijgeloof: ter zake! Er bestaan gigantisch veel soorten paddenstoelen: wel 20.000 in onze streken alleen al. Omdat dat een beetje overdreven zou zijn voor een woordzoeker, houden we het hier op een stuk of veertien. Vind jij ze allemaal?
Woorden: amaniet, breeksteeltje, donsvoetje, elfenbankje, fluweelpootje, heksenbezem, honingzwam, judasoor, korstzwam, mycena, plooirokje, reuzenbovist, slijmzwam, trilzwam
Patrick Bultynck is 70 jaar jong en woont in Wevelgem. Door de coronapandemie is hij met fotografie begonnen, want oorspronkelijk maakte hij films. Op allerlei vlakken zijn er grote contrasten. Als amateurcineast maakte hij verre reizen, vooral naar India. Zijn filmreis naar de Papoea’s is een van zijn hoogtepunten geweest. Hij focuste zich toen vooral op de mens en de cultuur en hij was ook competitief ingesteld. Met zijn fotografie ligt dat totaal anders. Nu zijn z’n lievelingsplekjes de Gavers en Bergelen in Gullegem waar hij de pracht van fauna en flora in beeld probeert vast te leggen. Dit doet hij zuiver als amateur, want het is niet meer de bedoeling om aan wedstrijden deel te nemen. Neen, fotografie in alle rust, zoals de natuur die hij fotografeert. “Fotografie is tweemaal met een grote G: Geluk en Geduld” Minderkoet, Vos met meerkoet als menu (Gavers
Rollegem ligt ten zuidoosten van Kortrijk in het Leie-Schelde interfluviumdistrict. We wandelen in een nog vrij open agrarisch landschap met rustige wegen en stapsteentjes. Het interfluvium kenmerkt zich door een golvend reliëf met ruggen en scherp ingesneden beekdalen. In het vrij vlakke dal van de Grote Spiere krijgen we een mooi zicht op de heuvelrug van het Bellegembos. Het golvend reliëf staat garant voor mooie panorama's. Het Moeskroense industriegebied zal wel de visuele pret nu en dan eens komen bederven, maar de vele stapsteentjes leiden je naar verrassende plekken.
een weg (de Kwabrugstraat) langs de autosnelweg. Stap bij een kruising van straten rechtdoor de Einde Munkendoornstraat in. Het geraas van de snelweg neemt snel af en we komen in een landelijk gebied terecht. Recht voor ons aan de horizon merken we de spitse toren van Dottignies op. Links van ons zien we de heuvels van het Bellegembos. Let verder nog op een fraaie tuin met allerhande kunstwerken in verwerkt.
BERNARD DECOCK
• Startpunt: Rollegemplaats, Parkeerplaats bij de kerk Sint-Antonius Abt.
• Afstand: 9,4 km ofwel inkorten ter hoogte van punt 5 tot 6,5 km
We starten op de parkeerplaats aan de Aalbekestraat (Rollegemplaats) bij de kerk. Let op de oude lindebomen die de plaats omzomen. Aan de overkant van de straat, in de bocht van de weg, valt het oude pand "'t Oud Gemeentehuis" van 1903 op. In 1779 bevond zich daar het Schepenhuys. Steek de straat over en stap tussen het oude pand en een hoekpand (AXA BankVerzekering) een straat in. We krijgen onmiddellijk het mooie poortgebouw van de oude hoeve "Hof van Rollegem" te zien . Hou rechts om voorbij de hoeve te stappen. Sla dan wat verder links het Monseigneur Waffelaertpad in. Gustaaf Jozef Waffelaert werd in 1847 in Rollegem geboren en werd in 1895 tot bisschop van Brugge gewijd.
Stap bij de kruising met het Tramstatiepad rechtdoor de trage weg "Koekoekspad" op . Het pad slingert langs de hoeve ’t Neerhof . Let op de mooie rasterafsluiting met houtstammetjes en de gemengde haag met vooral meidoorn. Het pad mondt uit op
Sla, even voorbij de knik in de weg en bij een aanduiding Z56A, rechts een stapsteentje op. Voor ons in de verte zien we terug de kerktoren van Rollegem. Let verder op een rij knotwilgen aan de linkerkant. Sla net voor die rij knotwilgen links een verhard pad op. Let op de sleedoornhaag. Iets verder steken we de Grote Spierebeek over. Stap dan vervolgens rechts de Hoevedreef in. Stap de straat uit en vervolg door links de Kwabrugstraat in te stappen. Stap bij de kruising met de Tombroekstraat rechtdoor om zo de Moeskroensestraat in te stappen. Let verder links op 2 oude majestueuze knotwilgen in een weide . We stappen naar de wijk Zevenkoten. Vervolg verder bij de kruising met de Schreiboomstraat schuin rechts de Moeskroensestraat. We naderen de industriezone waarbij de hoogspanningsmasten knetterend de wacht houden over de bedrijvigheid.
Download de wandeling via deze QR-code of www.natuurkoepel.be/ wandelingen_klimop
Sla bij enkele huizen rechts de Foreststraat in. De straat loopt spoedig over in een stapsteentje . Blijf het stapsteentje volgen (negeer de aftakkingen). We stappen weldra naast een meidoornhaag waarin hier en daar de hop naar boven aan het klimmen is. Let op de mooie hopbellen die bij bet brouwen van bier als bewaar- en smaak-middel gebruikt worden Het stapsteentje loopt uit op de Schreiboomstraat die we links inslaan.
Na ongeveer 200 m vinden we rechts een tegelpad "Wandelingpad". De straatnaam-commissie had hier blijkbaar weinig inspiratie om een passende naam te vinden. Wie de wandeling wil inkorten (6,5 km) kan dan het pad inslaan (zie verder punt 7). Let wat verder op het rietveld links dat als overstromingsgebied voor de vervuilde Weimeersbeek kan dienen. Stap voorbij een vervallen en omwalde hoeve.
Sla op de kruising met de Rollegemkerkstraat links een stapsteentje in (Rollegemkerkpad) Het pad wordt aanvankelijk begeleid door een meidoornhaag. Dergelijke hagen zijn schuilplaatsen voor veel dieren en bevorderen de biodiversiteit van de
omgeving. Jammer dat de aanplant van dergelijke hagen niet meer gestimuleerd wordt. Het pad slingert om een oude boomgaard om dan in een wat bredere weg over te lopen. Stap bij de kruising met de Lampestraat rechtdoor het stapsteentje Steenlandsvoetweg op. De voetweg loopt uit op de Kruisboomstraat. Hou links om na ongeveer 180m ter hoogte van een koppelwoning een weg naar rechts in te slaan.
Het wegje loopt al gauw uit op een smal stapsteentje. Stijg verder op tot aan de Talpenhoekstraat . Onmiddellijk rechts vind je een infobord terug en krijg je een mooi panoramisch zicht op Rollegem. Stap verder naar rechts naar de Lampestraat toe. Sla de Lampestraat naar rechts in. Ter hoogte van een boerderij, waar Hereford runderen biologisch gekweekt worden, staat het kruisbeeld Driedorpenpunt onder een mooie lindeboom. Sla na ongeveer 250m links een zijstraat van de Lampestraat in (nrs. 105-115). De straat loopt uit op een stapsteentje. Hou links waar het stapsteentje terug een zijstraat van de Lampestraat kruist. Sla op het einde van het pad de Schreiboomstraat rechts in. Na ongeveer 80 m komen we terug aan punt 5 (Rollegemkerkstraat). Sla nu de Rollegemkerkstraat in (links). Sla vervolgens de tweede straat rechts in (De Weimeerslaan).
Vind juist na het sportveld links het Weimeerspad dat langs de Weimeersbeek loopt. Let op de rustplaatsen rechts langs het Weimeerspad. Men merkt de gebruikelijke slechte gewoonte om afvalbakken naast een bank te plaatsen. In die afvalbakken worden hondenpoep en etensresten gedeponeerd. Allerhande insecten vinden dat van nature een smakelijk festijn. Zo kan je rustig op dergelijke banken verpozen in een walm van verrotting en zoemende insecten. Het pad buigt uiteindelijk naar rechts af. Hou links om uiteindelijk op de Tombroekstraat uit te komen. Sla dan links af om terug het startpunt van de wandeling te vinden.
a) De wandeling werd 12 jaren geleden uitgestippeld door "trage wegen"-bezieler Frans De Jonghe. Frans kaartte menig knelpunt aan en zette zich standvastig in voor het openen van onrechtmatig afgesloten wegels. Toen de wandeling in Klimop verscheen en het weekend daarop menig wandelaar het traject wou verkennen, kwam men oog in oog te staan met een kwade man en annex hond die de doorgang naar de Hoevedreef met een obstakel versperde. De werkgroep Trage Wegen plaatste enkele dagen later een bordje met een omleiding. Na een lange juridische procedure werd de doorgang terug opengesteld. Op 1 september 2019 kwam een nieuw decreet houdende de gemeentewegen in werking dat een duidelijker juridisch kader biedt om trage wegen open te houden dan de oude wet van 10 april 1841 op de buurtwegen. Deze transparante wetgeving legt de bevoegdheid van het openhouden en onderhouden van de trage wegen bij de gemeentebesturen.
b) De hoeve "Hof van Rollegem" wordt al van voor 1260 vermeld. Op de muur van de hoeve valt 1735 te lezen. Dat is de datum die de nieuwe eigenaar, de graaf van Moeskroen Engelbert-Frederik M.J. d'Ennetières, op de sluitsteen boven de ingangspoort liet beitelen.
c) Kruisbomen en schreybomen. In vroegere tijden bestond het heidens gebruik om grote bomen te vereren. Men plantte bomen aan kruisende straten en aan hofpoorten om van ontij gespaard te blijven. Onder invloed van de katholieke godsdienst werden dergelijke bomen met een kruis of Lieve Vrouwbeelden voorzien. In veel gevallen werden linden aangeplant. Lindebomen hebben last van de lindebladluis. De lindebladluis scheidt een plantenschimmel (honingdauw) uit en een vocht dat suiker bevat. Hierop groeien dan weer andere ziektes, zoals bv. de roetdauw. De kleverige stof valt naar beneden, de bomen schreien als het ware. Men noemde ze dan ook Schreybomen.
Op wandel met een groep op zoek naar insecten is voor de meeste deelnemers een zoektocht naar een min of meer onbekende wereld. Insecten lokken verschillende reacties uit, van angst tot verwondering. Als gids kun je putten uit een arsenaal aan anekdotes en verhalen die de wereld van de kriebelbeestjes wat dichterbij brengt. Hieronder vijf voorbeelden gehaald uit zwoele zomerse insectenwandelingen:
Een wesp! De schrik zit er bij velen in wanneer we tijdens een wandeling wespen spotten. Schoorvoetend nieuwsgierig naderen of bangelijk een stap terugzetten? Meestal komt het hele scala aan vooroordelen opzetten: ze steken, wespen zijn gevaarlijk en zijn ze wel nuttig? Een enkeling in de groep neemt het voor ze op. Het geelzwarte beestje heeft natuurlijk een nogal kwalijke reputatie. De gewone wesp of limonadewesp (Vespula vulgaris) doet die reputatie alle eer aan. Ze is een ongenode gast op onze zomerse BBQ en feestjes. Tijdens wandelingen vergt het soms wat overtuigingskracht om het beestje en zijn soortgenoten in een beter daglicht te plaatsen. Het verhaal van de sluipwesp (parasitaire wesp) die haar eitjes legt in een rups is voor velen een openbaring en na wat duiding over hun rol in het ecosysteem (de wesp als predator die meehelpt om de populatie vliegen en die irritante muggen onder controle te houden), en wat uitleg over hun veelzijdigheid in vorm en levenswijze (er komen ongeveer 4000 soorten wespen voor in België!) kan dit nuttige insect meestal op wat meer krediet rekenen.
Dit is een beetje hetzelfde verhaal als bij de wesp. Bijen lokken soms een schrikreactie uit. De (honing)bij heeft echter een stapje voor op de wesp: ze levert ons honing en is daardoor wat sympathieker. Wanneer ik tijdens een wandeling deelnemers erop wijs dat we hier geen bij zien maar wel een zweefvlieg merk ik soms wat ongeloof. Dit is toch een bij? Inderdaad, ze lijkt
op een bij en heet dan ook een blinde bij (Eristalis tenax). We zien een totaal onschuldige zweefvlieg die een honingbij nabootst (mimicry) om vijanden af te schrikken: de blinde bij is bijna even groot als een honingbij, heeft dezelfde kleuren en tijdens het vliegen laat ze haar achterste poten naar beneden. Een look-a like honingbij! Ze is totaal ongevaarlijk en kan helemaal niet steken. Een blinde bij is een vlieg, heeft dus twee vleugels (een honingbij heeft vier vleugels) en heeft korte antennes. De blinde bij heeft op de ogen haartjes waardoor men vroeger dacht dat het beestje niet kon zien, vandaar de benaming blinde bij. Niets is echter minder waar, de blinde bij kan heel goed zien en is heel opmerkzaam. Een ander leuk weetje: het verschil tussen een mannetje en een vrouwtje kan men zien aan de ogen. Bij de vrouwtjes staan de ogen uit elkaar, bij de mannetjes raken de ogen elkaar. Dit is zo bij veel zweefvliegen. Op de foto zien we dus duidelijk een mannelijke blinde bij: de ogen raken elkaar. Bij het spotten van een volgend exemplaar is het altijd leuk om zien hoe deelnemers mij vragend aankijken en zeggen: “Dit is een blinde bij? Correct en het is -goed kijken- een vrouwtje!”
Een klassieker tijdens wandelingen. Steevast hoor ik in de groep “een libel” roepen, terwijl we overduidelijk een waterjuffer zien. Het klopt natuurlijk wel, beide gelijken op elkaar en voor een leek is het soms moeilijk om ze uit elkaar te houden. Wanneer we een libel of waterjuffer kunnen vangen kan de les beginnen: libellen zijn forser gebouwd dan waterjuffers, vliegen sneller en zijn behendiger dan waterjuffers. Hun achtervleugels zijn breder dan de voorvleugels en in rust houden ze hun vleugels helemaal gespreid, dit in tegenstelling tot waterjuffers die hun vleugels in rust samenvouwen boven de rug. Waterjuffers zijn over het algemeen ook fijner gebouwd dan libellen. Wanneer we goed kijken zien we ook dat de ogen van libellen groot zijn en elkaar bijna raken, bij waterjuffers zijn de ogen kleiner en duidelijk van elkaar gescheiden. Een vraag die ik altijd verwacht: bijten of steken libellen en waterjuffers? Nee, daar hebben ze de middelen niet voor. Ze hebben geen angel en hun kaken zijn enkel sterk genoeg om insecten fijn te kauwen, hun kaken zijn veel te zwak om door de menselijke huid heen te dringen. Bij het verderzetten van de wandeling kan ik nu en dan de groep eens testen: zien we daar een libel of waterjuffer? Geregeld hoor ik dan met veel fierheid het goede antwoord!
Het spreekt voor zich dat de hommel daarbij het loodje legt. Dergelijke verhalen zijn soms voer voor discussie in de groep over het unieke en bijzondere van de natuur, maar ook over de “wreedheid” van de natuur (die arme hommel!). Een filosofisch aangelegde deelnemer merkte onlangs op dat wat momenteel gebeurt in Oekraïne toch heel wat wreder is dan zo’n kromlijfvrouwtje dat zorgt voor haar nageslacht.
Deze zomer heb ik al heel vaak deze bijzondere vlieg opgemerkt tijdens wandelingen: de roestbruine kromlijf (Sicus ferrugineus). Deze vlieg, die vaak over het hoofd wordt gezien, behoort tot de blaaskopvliegen. De vlieg heeft een gekromd achterlijf en een gele kop. Ik probeer altijd een roestbruine kromlijf te vangen om dan het bijzondere verhaal van de voortplanting van deze vlieg te vertellen. De roestbruine kromlijf parasiteert namelijk op hommels en is dan ook vooral te vinden op plaatsen waar ook hommels voorkomen. Het vrouwtje overvalt vliegensvlug in de vlucht een hommel, houdt de hommel vast en steekt met haar dunne legboor in de buik van de hommel. Met die legboor injecteert ze een eitje in de hommel. Het eitje ontwikkelt zich in de hommel tot larve, de larve verpopt en overwintert.
Hilariteit alom wanneer ik de groep wijs op vogelpoep. Wie interesseert er zich nu in vogelpoep, er daarbij, we zijn toch op stap om insecten te spotten? Klopt, maar het vogelstrontje waar ik naar wijs is… een larve van een zweefvlieg. De larve van de snorzweefvlieg (Episyrphus balteatus) heeft iets weg van een vogelstrontje. Een vogelstrontje dat beweegt en gulzig bladluizen verorbert. Je moet er echt op letten, maar nu en dan eens vogelpoep inspecteren kan nuttig zijn. Zweefvliegenlarven camoufleren zich prima voor vijanden, en geen enkele vogel denkt eraan om vogelpoep op te eten. Algemeen gelach in de groep wanneer een dame de opmerking maakt dat ze wel wat uitleg zal moeten geven aan haar man wanneer ze tijdens een wandeling ook eens vogelpoep inspecteert!
←
Niettegenstaande er deze zomer wegens de droogte bijzonder weinig paddenstoelen te vinden zijn, ben ik eens gaan zoeken in het Mortagnebos in Sint-Denijs en daar vond ik toch enkele interessante soorten.
Wat verder op een grote hoop gehakseld hout groeiden verschillende prachtige exemplaren van de slanke anijschampignon (Agaricus silvicola) (afb.3) Hun hoed was 7-8 cm breed en wit met een vleugje geel en tamelijk dunvlezig.
Het Mortagnebos is een jong vochtig bos. In 1972 werden er 25.000 boompjes geplant. Na de aanplant kwam het bos onder het beheer van het Bestuur van Waters en Bossen, nu afdeling Bos en Groen van de Vlaamse Gemeenschap. In 2000 hebben we er reeds 150 verschillende soorten zwammen genoteerd. Hierbij volgen mijn waarnemingen van 31 juli 2022.
Bij de start waren reeds enkele bloeiende planten van de bereklauw (Heracleum spondylium) te zien. Hun bladeren waren wit van de schermbloem meeldauw (Erysiphe heraclei) (afb.1, afb.2)
Op hun slanke witachtige steel was een duidelijke, afhangende ring te zien. De knol onderaan de steel was onopvallend.
Op de bladeren van de boterbloemen die er volop tot ontwikkeling kwamen, konden we de boterbloemenmeeldauw (afb. 4) bewonderen.
Wat verder groeiden verschillende akkerdistels (afb.5), hier waren blad en steel eveneens bezet met meeldauw.
Wat verder vonden we een groepje prachtige en zelfs forse zwavelzwammen (Laetiporus sulphureus) (afb.8). Deze buisjeszwammen vormen waaiervormige oranje-gele lappen. Hun vlees alsook de onderzijde is er, zoals hun naam aanduidt, geel.
In dezelfde omgeving was er eveneens meeldauw op de bladeren van de breedbladige weegbree te zien, nl de weegbreemeeldauw (Erysiphe sordida) (afb.6)
Ondertussen vonden we bladeren van de esdoorn met rossige vlekken die veroorzaakt waren door een roest. Opvallend was dat de stambasis van de vlier er intens wit kleurde van de witte vlierschorszwam (Hyphodontia sambuci) (afb.7).
Interessant om zien was dat de resten van een afgezaagde beuk duidelijke kubiekrot vertoonden (afb. 9)
Zelfs enige prachtige exemplaren van de platte tonderzwam (Ganoderma lipsiense) (afb 10)waren er reeds present.
We konden er op een liggende beukenstam ook jonge en oude exemplaren van de roestbruine kogelzwam (afb.11) bewonderen. Formidabel!
Verder vonden we nog heel wat soorten, zelfs de gewone elfenbankjes, meeldauw op de bladeren van gewone klis (afb.12) en roest op de bladeren van de esdoorn. Formidabel dat we gedurende deze periode van het jaar reeds zoveel bijzonder interessante soorten vonden!
Een natuurgebied hoeft geen grote oppervlakte te hebben om een voorbeeld te zijn van biodiversiteit. Hoe langer het in goed beheer is, hoe interessanter het wordt. Dit geldt zeker voor de Heulebeek-Warande, dat slechts 1,5 ha groot is. Een landbouwer verkocht de grond in 2004 aan natuurpunt Kortrijk. Het is een drassig weiland op Heule-Watermolen, dat zich bevindt in de winterbedding van de Heulebeek. Een vochtige bodem en een volgehouden maaibeheer hebben ervoor gezorgd dat onze plantenwerkgroep hier 128 soorten kon strepen, waaronder de volgende acht.
(Helianthus tuberosus) - composietenfamilie
De composietenfamilie telt niet minder als 75 geslachten. Een ervan is helianthus, wat zonnebloem betekent. Bij zonnebloemsoorten zijn de bovenste bladeren verspreid, ongedeeld en gesteeld. De lange, gele lintbloemen geven aan het bloemhoofdje de vorm van een zon.
De zonnebloem die wij als landbouwgewas kennen is eenjarig en kan tot 4 m hoog worden. Aardpeer bereikt een hoogte van maximum 2,40 m en is een overblijvende plant dankzij zijn wortelknollen. Deze ondergrondse “peren” zijn eetbaar. Deze oorspronkelijk Noord-Amerikaanse composiet vonden we op de voedselrijke oeverruigten van de Heulebeek.
2. Beklierde basterdwederik (Epilobium ciliatum) - teunisbloemfamilie Binnen het geslacht Epilobium is het harig wilgeroosje de grootste soort. Zijn de bloemen minder dan 1,5 cm breed, dan hebben we te maken met basterdwederikken. Onder de bloem lijkt er zich een lange bloemsteel te bevinden. In werkelijkheid is dit het vruchtbeginsel. De vier kleppen van de vrucht zullen bij rijpheid openspringen en de zaadpluizen via de wind verspreiden. Zijn de vier stempels in de bloem knotsvormig samengedrukt of kruisvormig uitgespreid? Het antwoord op deze vraag is de eerste die je naar een juiste determinatie leidt. In dit geval zien we een knots. Daar we op de stengel lijsten voelen en de bladeren kortgesteeld en vrij breed zijn, hebben we te maken met beklierde basterdwederik. De klierharen vinden we op de stengel in de bloeiwijze. Net als de vorige soort is hij afkomstig uit Noord-Amerika en houdt hij van een vochtige standplaats.
(Persicaria lapathifolia) - duizendknoopfamilie De naam van de familie is veelzeggend: het zijn planten die talrijke knopen op de stengel bevatten. Rond de stengel bevinden zich tuitjes; dit zijn vliezige vergroeide steunblaadjes. De meest voorkomende soorten in onze streek zijn veenwortel, perzikkruid en beklierde duizendknoop. Veenwortel is de enige van de drie die overblijvend is. Beide anderen zijn eenjarig. Om ze van elkaar te onderscheiden nemen we de tuitjes onder de loep. Bij beklierde
duizendknoop ontbreken de lange haren aan de bovenrand. Aan de onderzijde van de bladeren zijn klieren te zien. De bleke bloemen zitten in schijnaren, die de neiging hebben over te hangen. Hij voelt zich thuis op natte en voedselrijke grond.
6. Avondkoekoeksbloem
(Silene latifolia subsp. alba) - anjerfamilie In tegenstelling tot ganzenvoeten hebben anjers wel opvallende bloemen. De vijf kroonbladeren zijn bij avondkoekoeksbloem wit en trekken vooral nachtvlinders aan. Een verklaring hiervoor is misschien dat de kroon zich pas vanaf de namiddag opent. Aan de bovenkant is hij kleverig door de aanwezigheid van klierharen. Hij komt algemeen voor op droge, voedselrijke ruigten.
7. Gele waterkers (Rorippa amphibia) - kruisbloemenfamilie
De heldergele kleur van deze forse waterminnende plant kan iedereen bekoren. Zij is te danken aan de kroonbladeren, die dubbel zo lang zijn als de kelkbladeren. De langwerpige vruchten bij kruisbloemigen heten we hauwen. In dit geval zijn ze lang gesteeld en afstaand onder een hoek van 90°. Uiteraard staat zijn aanwezigheid in het gebied in rechtstreeks verband met die van de Heulebeek.
(Rosa rubiginosa) - rozenfamilie
Egelantier lijkt wat op de algemene hondsroos, maar is minder fors. Hij wordt maximum 2m hoog en heeft sterke, gebogen doornen. Met het vergrootglas observeren we aan de onderzijde van de bladeren een groot aantal bruine klierharen. Wanneer we die kneuzen, komt een duidelijke appelgeur vrij. In de middeleeuwse literatuur stond egelantier symbool voor liefde. Zijn favoriete biotoop is kalkrijk struikgewas.
8. Stinkende gouwe (Chelidonium majus) - papaverfamilie
De goudgele bloemen van deze algemene plant doen in eerste instantie denken aan een kruisbloemige. Inderdaad, er zijn vier kroonbladeren en de vrucht lijkt op een hauw. Hij behoort echter tot de papaverfamilie, waartoe ook de klaprozen behoren. In deze familie vallen de 2 of 3 kelkbladeren vaak spoedig af en bevat de plant melksap. Dit melksap is bij stinkende gouwe oranjegeel en bevat alkaloïden. Hierdoor is het een sinds lang beproefd middel tegen wratten. Het succes van deze papaversoort is niet alleen te wijten aan de dikke wortelstok, maar ook aan de geslachtelijke verspreiding. Aan de zaden hangt immers een vlezig, olierijk aanhangsel. Mieren kunnen hier niet aan weerstaan en zorgen voor de verplaatsing. Zijn voorkeur gaat uit naar een voedselrijk plekje in de schaduw, waar het niet te vochtig is.
(Lipandra polysperma) - amarantenfamilie
Ganzenvoeten zijn niet de meest kleurrijke vertegenwoordigers van het plantenrijk: de hoofdkleur is groen en dit geldt ook voor de bloemen. Korrelganzenvoet is soms wat rood aangelopen. Zijn eironde bladeren zijn gaafrandig en glanzend aan beide zijden. De bloeiwijzen zijn losse pluimen, vertrekkend vanuit een vierkante stengel. De bloemen staan als korreltjes dicht bijeen. Veel ganzenvoeten zijn typisch voor bouwland; bij deze soort is de bodem bovendien nat en voedselrijk.
→ Verspreidingskaartje huiszwaluwen in Kortrijk 1986 - 2022
© Emmanuel Desmet
“Wij zijn verhuisd”, een boodschap die we meestal aan de vitrines van handelszaken zien hangen, maar deze keer gaat het over een kolonie huiszwaluwen in Heule die de koffers pakte en zonder aanwijsbare oorzaak een kleine kilometer verderop in Kortrijk is gaan wonen. Waarom en hoe gaat het trouwens met de huiszwaluwen in onze regio na verontrustende berichten in het voorjaar over erg ongunstige weersomstandigheden bij de terugtocht uit Afrika?
Elk voorjaar is het uitkijken naar de terugkomst van trekvogels uit Afrika na een risicovolle terugtocht met gevaren als jacht en ontbering. Iedereen heeft zo zijn favoriete soort waar hij/zij reikhalzend naar uitkijkt: die eerste boerenzwaluw, een roepende koekoek, een gierzwaluw die voorbij het raam scheert, een bosrietzanger die verrast met zijn nachtelijke serenade… Het doet iets met een mens als je het vertrouwde gezang weer in je omgeving hoort. Bij mij zijn het huiszwaluwen. Toch sinds juni 2020, toen ik onthutst vaststelde dat de huiszwaluwen bijna volledig uit het straatbeeld in Heule verdwenen waren. Dat enge gevoel werd alleen maar versterkt toen bleek dat de huiszwaluw uit bijna alle Kortrijkse deelgemeentes verdwenen was met uitzondering van Heule/Heule-Watermolen en Rollegem (zie verspreidingskaart huiszwaluwen in Kortrijk).
De huiszwaluw is een echte cultuurvolger: van nature broedt hij op ruwe rotsen, maar verhuisde naar dorpen en steden waar hij zijn komvormig nest bouwt onder een (bij voorkeur witte houten) goot en tegen ruwe (bak)steen. De elektriciteitsen telefoonkabels en de kabelbakjes die bij veel huizen doorgaans net onder de goot werden gehangen, zorgden voor een prima steuntje waarop het nest gebouwd kon worden. Bij nieuwbouw verdwenen de kabels ondergronds en zien we steeds minder overhangende of te gladde dakgoten. Een gebrek aan geschikte nestlocaties is dus één van de oorzaken voor de steile achteruitgang van de huiszwaluw. Daarnaast is er het voedselaanbod: huiszwaluwen zijn insecteneters. Het gebruik van pesticiden en afname van biodiversiteit heeft de voorbije decennia het aantal insecten gedecimeerd. Dus ook de vogels die er als voedselbron van afhankelijk zijn.
Willen we de huiszwaluw terug, dan moet er dus iets gedaan worden aan de woongelegenheid en het voedselaanbod. Zwaluwen maken van nature een nest dat bestaat uit vochtige aarde en plantenvezels die ze vermengen met hun speeksel en tot een kleverige massa kneden. Met honderden van die bolletjes bouwen ze zo een nestje dat eenmaal hard, sterk genoeg is om een volledig zwaluwengezin met wel 5 jongen te dragen. Op voorwaarde dat het nest kan hechten. Bij nieuwbouw zien we dikwijls dat het nest afbreekt zodra de jongen te zwaar worden. Waar die natuurlijke bouwmaterialen en geschikte huizen in sterk verstedelijkt gebied niet meer aanwezig zijn, verdwijnt dus de huiszwaluw. Ook het “afsteken” van nesten door de mens leidde tot de verdwijning van deze soort in het straatbeeld, iets wat trouwens volgens de Belgische wetgeving verboden is. De oorzaak voor dit afsteken is meestal het afval dat huiszwaluwen produceren. Een huiszwaluw houdt zijn nest proper, wat resulteert in een kleine piramide uitwerpselen onder het nest. Dit laatste valt heel eenvoudig op te lossen: bijna alle Vlaamse steden komen gratis mestplankjes ophangen onder een nest. Meer zelfs: veel gemeenten geven een jaarlijkse premie voor bezette huiszwaluwnesten. De meeste gemeenten gaan verder en hangen in de buurt van bestaande kolonies kunstnesten op. Dit levert een drievoudige winst op: huiszwaluwen moeten geen tijd meer spenderen aan de nestbouw, ze hebben geen bouwmateriaal meer nodig en het nest kan niet meer afvallen. In de meeste kolonies waar zowel natuurlijke nesten als kunstnesten voorkomen, merken we dat huiszwaluwen langzaam maar zeker overschakelen op kunstnesten.
In navolging van andere gemeentes deed ik in juni ’21 een noodoproep bij stad Kortrijk om in de nog resterende kolonies zo snel mogelijk kunstnesten op te hangen. Mét succes: in een ijltempo werden in Heule 22 en in Rollegem 12 kunstnesten opgehangen. In Heule werden meteen 7 kunstnesten ingepalmd, terwijl in Rollegem het broedsucces wat tegenviel. Via facebook gaven nog eens 11 bewoners uit de twee Heulse kolonies zich op om in het voorjaar ‘22 een dubbel kunstnest onder de goot te laten hangen. Het was dan ook spannend uitkijken naar de aankomst van de eerste huiszwaluwen in het voorjaar ’22. Maar zware Saharastormen (herinner je je nog de oranje poederlaag op je auto in april?) en aanhoudende noorderwind zorgden voor een sterke vertraging van de trek en veel vogelkijkers vreesden dat de ontbering veel slachtoffers zou maken onder de trekvogels uit het zuiden van Afrika. Het duurde maar liefst tot 10 mei voor het eerste koppel weer op HeuleWatermolen arriveerde. In de andere kolonie in de
Guido Gezellelaan bleef het stil. Heel stil. Té stil. Toen eind mei nog geen enkele huiszwaluw in de kolonie aangekomen was, gaven de buurtbewoners alle hoop op. Mijn dagelijkse rondje door de straat werd een deprimerende activiteit, tot ik op 29 mei zowat een kilometer verderop halt hield om twee jonge gasten te helpen om een zetel in hun wagen te proppen. Prrr, prrr, hoorde ik zowaar huiszwaluwen? Inderdaad: minstens 6 koppels huiszwaluwen waren nesten aan het bouwen onder de dakgoten in de Moorseelsestraat. En dat bleek dankzij een defecte dakgoot met veel modder wonderwel te lukken: in een mum van tijd werden 5 natuurlijke nesten ineen geknutseld en dankzij een snelle interventie van Stad Kortrijk werd de nieuwe kolonie aangevuld met 6 kunstnesten. Ze waren begod verhuisd. Maar waarom? 20 prefabwoningen hingen op hen te wachten op amper 800 m. Huiszwaluwen moeten soms gedwongen verhuizen door afbraakwerken, maar hier was helemaal geen sprake van. Bij de oorzaken voor het “plots” verhuizen van een huiszwaluwenkolonie vond ik in de literatuur de aanwezigheid van predatoren, het gebrek aan voedsel en huisvesting, het gebruik van een kattenalarm, maar vooral: we weten het niet. Rare jongens, die huiszwaluwen. Wél hoopgevende info die ik vond: soms keren huiszwaluwen na 1 of meerdere jaren terug naar hun oude kolonie, om god weet welke reden dus. Ook hun nieuwe stekje in de Moorseelsestraat huisvestte in de jaren ’90 nog een omvangrijke kolonie.
Hoewel in de meeste gemeenten de huiszwaluwen zware klappen hebben gekregen en vaak volledig uit het straatbeeld verdwenen zijn, blijken de beschermingsmaatregelen in gemeenten waar ze wel nog voorkomen erg succesvol. Een mooi voorbeeld daarvan is de gemeente Wevelgem, waar dankzij de inspanningen van o.a. Pieter Bekaert sinds het ophangen van kunstnesten het aantal koppels de laatste jaren verdubbeld is en er nu weer zo’n 60 koppels broeden. Ook aan de Transfo in Zwevegem waar 22 dubbele kunstnesten werden opgehangen, stelde Frank Gabriël een sterke stijging van het aantal broedkoppels vast met dit jaar 61 bezette nesten. In Avelgem krijgen we dan weer een dubbel verhaal: de kolonie aan de brug in Kerkhove zag het aantal bezette nesten sterk teruglopen. In 2009 broeden hier nog 22 koppels, nu amper nog 8. Aan het station in Avelgem zorgde het ophangen van kunstnesten dan weer voor een sterke stijging tot 40 broedkoppels.↓
In de omgeving broeden ook nog eens 12 koppels. Toch is het totaal aantal koppels huiszwaluwen ook in Avelgem achteruitgegaan (15-20 jaar geleden nog zo’n 80). In Kuurne dreigt de soort te verdwijnen met dit jaar amper nog 1 broedkoppel (vorig jaar 3), maar ook de voorbije jaren was het aantal broedparen maar tussen de 1 en 3 koppels meer. Ooigem telt 11 bezette nesten en Helkijn minstens 12 natuurlijke nesten waarbij de huiszwaluwen begin augustus nog aan het metselen waren. In Heule en Heule-Watermolen bleef het aantal broedparen dit jaar status quo als je de kolonie die net over de grens in Kortrijk ging wonen meetelt, ook hier zien we een verschuiving naar meer gebruik van kunstnesten. Een interessant weetje: het laatste broedkoppel kwam pas eind juni in HeuleWatermolen aan. In de straatkolonie in Rollegem broeden nog zo’n 10 koppels. In Harelbeke zorgde het ophangen van 60 kunstnesten onder impuls van Guido Desmarets en Yves De Bosscher aanvankelijk tot een “boom” in het aantal huiszwaluwen met een piek van 64 bezette nesten in 2019, maar daarna daalde het aantal broedgevallen weer tot 29 in 2021, dit jaar was er weer lichte stijging met 36 bezette nesten waarvan 34 in een kunstnest. In Deerlijk verscheen vorig jaar plots uit het niets een broedend huiszwaluwenkoppel. Naast het natuurlijk nest werden kunstnesten opgehangen en dit resulteerde dit jaar in 14 bezette nesten waarvan de helft kunstnesten. Een deel van de Harelbeekse populatie is mogelijk naar hier verhuisd. In Anzegem, waar 24 kunstnesten hangen, broedden dit jaar evenveel koppels als vorig jaar: met 41 bezette nesten is de kolonie de laatste 20 jaar licht achteruit gegaan. Naast brug- en straatkolonies herbergt onze regio nog 2 grote en 1 kleine boerderijkolonie. De kleine bevindt zich in het hof van Rollegem waar 5 koppels broedden dit jaar, de 2 grote liggen in
Heestert en in Sint-Denijs. De kolonie in Pontstraat in Heestert waar ook 14 kunstnesten werden opgehangen, herbergt nog 30 koppels, volgens boer Desrumeaux die er woont een sterke achteruitgang in vergelijking met 20 jaar geleden. Onze grootste huiszwaluwenkolonie bevindt zich op Ferme de l’Arbre in Sint-Denijs waar Annie Haerinck al meer dan 20 jaar alles in het werk stelt om het de huiszwaluwen zo aangenaam mogelijk te maken. In 2000 broedde hier nog geen enkele huiszwaluw, nu 71 koppels. De huidige kolonie maakte de verhuis naar de hoeve toen de oude rijkswachtkazerne in Sint-Denijs grondig gerestaureerd werd. Dat menselijke tussenkomst wel degelijk het verschil kan maken, bewijst Annie door met een aantal eenvoudige tips de kolonie te beschermen. Zo zorgt ze er in het voorjaar voor dat er steevast modder aanwezig is en houdt ze predatoren op afstand (katten en steenmarters kunnen niet bij de nesten). Dat de was af en toe ondergepoept wordt als er een sperwer plots voor algemene paniek zorgt, neemt ze er graag bij. Een pittig detail: de eigenaars van zowel de boerderij in Heestert als in Sint-Denijs zijn familie van elkaar en maken er al jaren een erezaak van om zoveel mogelijk huiszwaluwen te herbergen.
In zowat de helft van de deelgemeenten in onze regio zijn de huiszwaluwen bij gebrek aan goeie huisvesting en voedseltekort volledig verdwenen. Maar waar ze nog broeden, leidt het ophangen van kunstnesten en beschermingsmaatregelen tot uitbreiding van de kolonies. Waarom huiszwaluwen plots een kolonie verlaten, is niet altijd duidelijk, maar de verhuis hoeft ook niet definitief te zijn.
Het jaar is nog niet ten einde en toch durft de NatuurFotografieWerkgroep 2022 al bestempelen als een heel goed jaar. De stuurgroep organiseerde ieder seizoen een fotowandeling in de Gavers in Harelbeke om voldoende mooi beeldmateriaal in te zamelen als bijdrage aan het project “2000soorten jaar@DeGavers”.
Telkens was er een grote groep natuurfotoliefhebbers op de afspraak en werden zowat alle fotogenieke hoekjes van het provinciaal domein “uitgepluisd”. Een van de hoogtepunten was ontegensprekelijk de avondlijke workshop op zaterdag 2 juli. Zowel vanop de waterkant als vanuit de fluisterboot op het gavermeer werd er enthousiast en creatief gefotografeerd. Onze NFW-fotografen werden immers getrakteerd op een feeërieke zonsondergang met volle warme kleuren, prachtige lichtharpen en een spectaculaire wolkenhemel.
Natuurfotograaf Tom Linster, schipper van dienst op de fluisterboot, genoot mee van het schouwspel en noemde ons chancaars.
Al bij al werd er vanaf de herfst 2021 tot de zomer 2022 gefotografeerd in de gavers. De stuurgroep zorgde telkens voor begeleiding en scherpte de creativiteit aan door middel van foto-opdrachten. Siegfried Desmet bundelde na iedere workshop de mooiste resultaten in een leuke klankbeeldreeks die op de Facebookpagina te bewonderen viel. Weeral een stimulans om deel te nemen en het NFW trouw te blijven.
Onze inspanningen vielen ook buiten de groep in goede aarde. Het NFW werd uitgenodigd om beeldmateriaal aan te leveren voor een fototentoonstelling op het wandelparcours t.g.v. het slotevenement “de Gavers Uitgepluisd” op zondag 28 augustus ll. Het publiek kon op de wandeling genieten van een selectie van 25 grote natuurfoto’s. Inmiddels sieren deze werken de gangen en lokalen van het bezoekerscentrum van de Gavers. Het NFW is terecht fier op zijn “nalatenschap”.
Maar we gaan niet op onze lauweren rusten. De volgende activiteit staat al op de affiche. We lonken
naar de herfst en aangezien het tijd wordt om het actieterrein te verleggen, spreken we af voor een workshop op zondagmorgen 30 oktober 2022 in 't Veld in Ardooie. Dit provinciaal domein is vermaard voor zijn prachtige herfstkleuren en weelderig aanbod aan paddenstoelen. Natuurfotofanaat Nik Dooms, lid van de stuurgroep NFW, gaat vooraf op verkenning en zal de groep dus niet alleen een leerrijke uitleg verschaffen over het aanwezige natuurschoon, maar ook de plekjes aanwijzen waar de fotogeniekste kabouterhuisjes staan. Heb je een fototoestel, een statief en waterdicht schoeisel? Je bent welkom! Aanvang om 9u00 vanaf de parking.
De stuurgroep heeft inmiddels ook al de grove krijtlijnen getekend van het programma 2023. Het concept om minstens één keer per seizoen een activiteit te organiseren, blijft behouden. Maar inhoudelijk wordt er gestreefd naar vernieuwing. Vermoedelijk zal er ook wat meer buiten de regio gefotografeerd worden.
We zijn nog op zoek naar een getalenteerde natuurfotograaf voor een boeiende lezing in het voorjaar.
In de lente fotograferen we de ontluikende natuur op een fleurig West-Vlaams domein, maar in de zomer trekken we hoogstwaarschijnlijk naar de Franse Opaalkust voor een leerrijke workshop natuurfotografie.
Ten slotte nemen we in het najaar de groep mee op een kleurenwandeling in eigen provincie.
Allicht allemaal nog wat vaag, maar de stuurgroep wil niet overhaast te werk gaan en de leden inspraak geven vooraleer het definitieve programma vast te leggen. Dus heb je wensen of suggesties, dan horen we het graag via een mailtje aan werkgroepnatuurfotografie@natuurkoepel. be.
DIRK VERGOTE
Wat heb ik gedaan in de zomer ‘22? Baby egels gevoed, verzorgd, ververst, gevoed en gevoed. Gans de zomer kwamen ze binnen: de baby egels tussen de 50 en 200 gram… hulpeloos. De zomer was heel zwaar voor de medewerkers van het VOC: eerst het broedseizoen met de vele jonge vogels dan moesten juli en augustus nog komen. Er werden ontzettend veel dieren binnengebracht die slachtoffer werden van de droogte en het gebrek aan drinkplaatsen, vooral jonge egels die in het voorjaar geboren waren. Eens ze alleen op pad moesten, begon onze hete zomer: geen water, geen vette slakken en wormen, een harde grond… Ze kwamen met tientallen per dag binnen dankzij aandachtige wandelaars die de verweesde egeltjes overdag zagen sukkelen, veel te mager of gedehydrateerd.
De egels waren niet de enige, de VOC’s liepen vol van dieren die hulp nodig hadden. Heb ik mij toegelegd op de egels omdat ik niet zo handig ben met de fijne vogeltjes of niet goed met het dwang voederen van houtduiven? Neen, ik vind de egel fascinerend: ruwe buitenkant die iedereen op afstand wilt houden maar veel te zachte binnenkant die kwetsbaar is. Maar niet alleen zijn zachte buik is kwetsbaar, de egel tout court is kwetsbaar. Naast alle mogelijke inwendige of uitwendige parasieten die hem overmeesteren bij de minste zwakte en de nog niet zo gekende egelziekte (difterie) is er de grootste bedreiging: de mens!
draadafsluitingen en metselwerken toelaten in plaats van een natuurlijke haag te verplichten. En vooral dat gazon! Om dat gazon kort te houden, gebruikt men grasmaaiers, robotmaaiers, grastrimmers. De stijging van de robotmaaiers betekent een sterk verhoogd sterftecijfer bij de egels. Soms worden ze binnenbracht met een half afgerukt hoofd waar er dikwijls al maden aanwezig zijn.
↘
Als opportunist eet de egel alles wat hij tegenkomt, ook slakken
Foto shutterstock
De egel die al minstens 15 miljoen jaar op onze planeet rondloopt, is nu met uitsterven bedreigd. We kunnen waarschijnlijk verder als mensheid zonder egels, maar het zou spijtig zijn, de verschraling van onze natuur… Hij is zo schattig met zijn kralenoogjes, zijn natte truffelneus, zijn verassende hoge pootjes waarmee hij ineens wegloopt en vooral hij is een nuttige bezoeker van uw tuin. Als opportunist eet hij alles wat hij tegenkomt: slakken, kevers, larven, rupsen, muizen… en dat allemaal met veel lawaai, gebrom en gesnurk.
In 10 jaar tijd is de helft van de egels verdwenen. Egelgroepen in Italië, Frankrijk, Engeland, Duitsland of Nederland tonen overal hetzelfde verhaal: de egel is het slachtoffer van alles wat niet meer klopt in onze moderne samenleving. Naast het gebruik van pesticiden, slakkenkorrels en rattenvergif is de grootste bedreiging het autoverkeer. De meesten kennen de egel gewoon als platgereden stekelig stuk op het asfalt omdat zijn verdedigingsmechanisme -zich in een bolletje rollen- ook zijn zwakte is en niet bestand is tegen de verkeersdrukte.
Ook het verkavelen van de open ruimte betekent uiteraard het inkrimpen van zijn natuurlijk habitat. Vooral het onbegrijpelijke afbakenen van de paar vierkante meters kortgeknipte gazon met brede betonnen boordsteen en 2 meter hoge draad is verschrikkelijk voor de egel die gemiddeld 800 meter tot 2 kilometers aflegt per nacht om voldoende insecten te eten. Hun vetreserves moeten voldoende zijn om de winterslaap aan te kunnen, maar al die beton belemmert zijn verplaatsingen. Spijtig dat de meeste verkavelingsvoorschriften
Ze hebben dus onze hulp dus hard nodig! Met egelvriendelijke tuinen hebben ze minder nood om de drukke straat over te steken. Een egelpoortje tussen tuinen helpt hun territorium groter worden. Aan de lezers van Natuurpunt moet men natuurlijk niet vertellen dat men geen pesticides moet gebruiken, verder de robotmaaiers overdag gebruiken en onder toezicht, liefst natuurlijk een tuin met zo weinig steriel gazon of verharding, maar een wilde tuin.
Laat een hoekje wild: daar vindt de egel slakjes en ander voedsel
Geef geen melk, daar krijgen dieren buikloop van en drogen ze nog sneller uit. Een ondiepe schaal met water is beter
Plaats een egelwegel zodat de egel vrij door de tuinen kan migreren.
Een opening van 15x15cm is voldoende
Leg bladeren in de herfst op een hoopje zodat de egel hierin kan overwinteren
Laat de robotmaaier enkel overdag maaien.
Onze zoogdierenwerkgroep wil zeker helpen bij het installeren van egelwegels. Bij voldoende oppervlakte aan geschikt en veilig habitat kunnen ook gerevalideerde egels in uw tuin uitgezet worden.
↑ Verzorgde egel na wonde door robotmaaier
↖ Voederen van egel © Cathy Matthieu
Laatst sprak ik mijn collega die ook volop bezig is als lokale natuurpuntvrijwilliger in zijn eigen regio. Hij maakt zich ernstige zorgen over onze klimaattoekomst. En hij is niet de enige. Dagelijks ondervinden we de gevolgen van ons historische ingrijpen van de mens in de natuur. Dus is het tijd om nu actie te ondernemen. Eén van die belangrijke thema’s is hoe we in de toekomst met ons water zullen omgaan. Wat doen we met onze blauwgroene ruimtes? Hoe richten we die in? Een denkoefening over de lokale Heulebeekvallei.
De Heulebeek behoort tot het stroomgebied van de Leie. De beek ontspringt ten zuiden van Passendale en stroomt dan van west naar oost langs Dadizele, Ledegem, Moorsele, Gullegem en Heule om tot slot ter hoogte van Kuurne uit te monden in de Leie. We spreken over een vallei van ruim 27 km lang waarvan de laatste 5,5 km op grondgebied Kuurne liggen. Vanaf de bron daalt de beek een vijftigtal meter tot 10 meter boven de zeespiegel aan de monding.
De vorming van de beek dateert van zo’n 300.000 jaar geleden, tijdens één van de tussenijstijden. Gedurende deze periode ontstond de huidige bodemstructuur. Deze bestaat uit een onderlaag van Ieperiaanse klei met daarboven een dun zandleemdek. De laag klei is niet waterdoorlatend waardoor dus enkel de zandlagen waterdoorvoerend zijn. Neem hierbij dat Kuurne zowat de hoogste verhardingsgraad van Vlaanderen heeft (boven de 30%) en de situatie is erg duidelijk: op dit moment wordt het water er versneld afgevoerd. Ter hoogte van Kuurne kent de Heulebeek een debiet van 15.000 liter per seconde.
Klimaatveranderingen dwingen ons om onze beeklandschappen op korte termijn grondig te herdenken. Hierbij staan beekherstel, verdrogingsbestrijding en natuurontwikkeling centraal. Er zijn concrete plannen nodig om via een klimaatrobuuste inrichting de versnelde afvoer enigszins af te remmen door de infiltratie te bevorderen en daarbij de natuur ‘geleid’ zijn gang te laten gaan.
Langs de bovenloop van de Heulebeek werden de laatste jaren allerlei initiatieven genomen om beter met het water om te gaan. Eén van die projecten is het voormalige Dadipark. In dit provinciale groenblauwe project zal men de beek terug laten meanderen en is het groen gekoppeld aan een recreatieve functie. Er werd ook werk gemaakt van de Ledegemse meersen en de verdere ontwikkeling in en rond Bergelen en Heule.
Op grondgebied Kuurne vormt het Heulebeekdomein al sinds vele jaren één van de verborgen parels van de ezelsgemeente. Verder
stroomafvaarts voorbij de Kortrijksestraat liggen de ‘Kuurnse Meersen’. Enkele jaren geleden verscheen er een studieproject over de ontwikkeling van grotendeels dit gebied onder de noemer ‘het Vlaspark’. Dit leidde tot de realisatie van een strook ervan, het huidige Vlaspark. Ondertussen is duidelijk geworden dat ook de resterende ‘open ruimte’ optimaal moet benut worden om de groenblauwe as te versterken en te verbreden.
Historische kaarten kunnen een goed uitgangspunt vormen. Zo levert de Ferrariskaart (ca 1775) een interessant beeld op. Op het plan bevindt zich namelijk een mengeling van akkers en graslanden, een open ruimte die ook wel als coulisselandschap (of bocagelandschap) omschreven wordt. Dat is een landschap gekenmerkt door een lappendeken van verschillende kleine variërende percelen weiland, hooiland, akkers, afgeschermd door heggen, houtwallen, bomenrijen, poelen,…
Een dergelijk coulisselandschap biedt heel veel mogelijkheden voor fauna en flora. De houtkanten, heggen en poelen leveren de nodige schuil- en broedplaatsen op voor zoogdieren, vogels, amfibieën of vlinders. Hiervoor kan streekeigen groen gebruikt worden zoals meidoorn, sleedoorn, olm en eik. Heel wat vleermuissoorten maar ook de wespendief, de geelgors, de kamsalamander of de sleedoornpage zijn typische soorten voor deze habitats. Bovendien functioneren al deze kleine landschapselementen als een netwerk van ecologische verbindingszones én creëren ze een microklimaat. Ze fungeren als windscherm en beschermen tegen erosie.
Op het terrein is er nog een oude graft aanwezig. Dit is een soort begroeide knik, helling die verschillende percelen afbakent. Voor de uitvinding van de prikkeldraad was dit in combinatie met hagen een manier om het vee niet te laten ontsnappen. De struwelen op deze graften vormen een habitat voor dieren zoals de broedende roodborsttapuit en kruidachtige planten
Door gebruik te maken van de aanwezige gradiënt (helling) is het bovendien mogelijk een soortenrijk permanent grasland te ontwikkelen, de Leiemeersen. Door het creëren van een plas-dras situatie waarbij grasland tijdens nattere periodes onder water staat krijgen we unieke omstandigheden ideaal voor bepaalde steltvogels als opgroeigebied voor hun kuikens.
In het gewestplan staat het gebied aangeduid als recreatief parkgebied, iets wat perfect te rijmen valt met deze invulling. De bestaande trage wegen kunnen hun rol spelen binnen een kleinschalig netwerk voor zachte recreatie en duurzame mobiliteit. De link met de Leie en de Heulebeek wordt hersteld en versterkt, allemaal elementen die in het beleidsplan Kuurne 2035 naar voren worden geschoven. Kunnen we dus van die plannen geen grondig werk maken? Of zoals mijn collega het zou zeggen: ‘Het water staat ons misschien aan de lippen, maar laat het vocht stromen naar waar het moet’. En meestal drinken we daar dan op. Santé.
↓ Streefbeeld van typisch bocagelandschap - hier Breemeersch Heuvelland © Dirk Libbrecht
Aan de verkeerde kant van de N36 ligt nog een vergeten stukje Gaverdepressie, de Kleine Gavers te Deerlijk. Net als de “grote Gavers”, is het een traditioneel overstromingsgebied. Diepe grachten en een beekje moesten het water snel wegdraineren om het droog genoeg te krijgen voor het gebruik als weiland. Natuurpunt ziet dit even anders en beschouwt het gebied als een uitgelezen kans om hier een wetland te realiseren. In het zog van het Vlaamse Blue Dealproject, startte de afdeling een lobbycampagne. Sneller dan verhoopt, kreeg ze de Provinciale en Gemeentelijke neuzen in dezelfde richting.
Geprangd tussen de N36 (de “ring van Deerlijk”), de Stationsstraat en een nieuwe wijk, ligt een open gebied van bijna zeven hectare. Een deel wordt nu reeds gebruikt als waterbuffer voor de Stationsstraat en de nieuwe woonwijk. De rest is een vochtig weiland, weinig bloemenrijk wegens te veel meststof, maar met potenties. Als het een week regent staat de hele zwik onder water. Al eeuwen. Blijft het een paar dagen droog, is alle water weer weg.
Natuurpunt vond dit doodzonde en besefte dat het ophouden van het water hier een heel nieuwe wereld kan openen. De natuurvereniging trachtte het Gemeentebestuur van Deerlijk en de Provincie West-Vlaanderen te overtuigen om mee te stappen in het project. En het moet gezegd: Provinciaal Député Jurgen Vanlerberghe, de Deerlijkse Burgemeester Claude Croes en Schepen Bert Schelfhout zagen snel in dat er muziek zat in het project. Ze steunden het project volop en concreet. Een Provinciaal-Gemeentelijk-Natuurpunt-project was geboren. Natuurpunt en de Provincie zouden enkele percelen aankopen en de gehele Kleine Gavers zouden in beheer gegeven worden aan Natuurpunt, met steun van de Provincie.
Het leuke aan het hele verhaal is dat het wetland goed bereikbaar is voor fietsers en wandelaars. Een fiets/wandelpad loopt nu reeds door en langs het gebied. Het verbindt de woonwijk (en Uzien en de Stationsstraat) in het noorden met het fietspad langs de N36 in het zuiden. En we vinden uitgerekend hier de heerlijke fietsbrug “Bramenplukker” over de N36 die Deerlijk verbindt met het Reigerbos in de Gavers. Vanuit de Gavers zijn de Kleine Gavers dus erg makkelijk te bereiken.
Al tijdens het voorjaar van 2022 werden de laatste aankopen gerealiseerd en nog tijdens het najaar van 2022 start de Provincie met de werken voor een afdamming van het drainerend beekje. Het water zal maar het gebied kunnen verlaten als een voor natuur gunstig niveau wordt gehaald, zonder daarbij de omliggende percelen te bedreigen. We kunnen niet wachten op de resultaten. We verwachten het volgende najaar en winter dat het weidegebied al regelmatig kletsnat zal staan en met een beetje geluk staat het tijdens de volgende voorjaarstrek van de steltlopers al helemaal blank (en dan spreken we over meer dan 3 hectare water!). We dromen van grutto’s, kemphanen, watersnippen en wintertalingen. En wie weet voor welke andere soorten dit gebied een stapsteen tijdens de trek kan betekenen. De zones die niet onder water komen, krijgen een eerder botanisch beheer, zodat we hier wat meer bloeiende kruiden kunnen verwachten. Daar worden onze bijen blij van.
De verwachtingen zijn hoog gespannen. Natuurpuntconservator Dirk Benoit (0476/246365 –dirk.benoit@telenet.be, gekend van bomenkwekerij Pavia Deerlijk) popelt om wandelaars een woordje uitleg te geven. De penningmeester van Natuurpunt Gaverstreke kijkt echter minder vrolijk van de negatieve cijfers op zijn bankrekening. Je kunt ons steunen op het rekeningnummer BE56 2930 2120 7588 van Natuurpunt met vermelding “Project 3510 Natuurpunt Gaverstreke – Kleine Gavers”. Al vanaf 40 euro ontvang je hiervoor een fiscaal attest! Hoe meer je geeft, hoe meer je terugkrijgt. Als vrijwilliger meehelpen, kan ook. Contacteer hiervoor voorzitter Yann Feryn (0495/215772).
Net zoals bij de landbouw kreunt de natuur bij deze droogte. Ook in de poelenrijke Mandelhoek in Ingelmunster is het stilaan dramatisch aan het worden en dit niet alleen voor de amfibieën en ander onderwaterleven, maar ook voor de vele rupsen van vlinders die hun voedsel zomaar zien opdrogen. Dit fenomeen ondervinden we al enkele jaren.
Om de zowat 6 à 7 jaar worden de poelen in de Mandelhoek onder handen genomen. Verlanding is een normaal gegeven en dan kan er best worden ingegrepen. De “grote kraan” van Natuurpunt werd begin van de zomer aan het werk gezet. Zo werd de belangrijkste poel weer groter en dieper om
Eind augustus bij een bezoek aan enkele oude amfibierijke veedrinkpoelen in de omgeving is de situatie desastreus. Minder larven van amfibieën, libellen en andere waterdiertjes kunnen de cyclus vervolledigen met alle gevolgen van dien en zo gaat het nu er al een aantal jaren aan toe.
De onderwaterwereld is voor kinderen (en heel wat volwassenen) een onbekende wereld. Vandaar ons idee om door te hengelen ook deze fauna eens van dichterbij te bekijken. En met succes, want heel want heel wat kinderen wilden wel eens een vis aan de haak slaan. Met de nodige tips en tricks hadden de deelnemers gauw beet. Voor herhaling vatbaar!
Net voor de covid-uitbraak in 2020 planden we al met onze Natuurpuntafdeling om een hengelinitiatie voor kinderen te organiseren. In tegenstelling tot bijvoorbeeld vogels, laten vissen zich niet zo gemakkelijk zien. Gaan hengelen is een uitstekende manier om in contact te komen met vissen en hun diversiteit maar vraagt enige begeleiding om kinderen op weg te helpen. De Corona epidemie en slecht weer gooiden 2x roet in het eten, maar derde keer goede keer op 2 juli jl. Wat onverwacht zaten we zonder al te veel reclame te maken direct aan ons maximum van 15 deelnemers. Er is dus best wel wat jeugd die nog wil vissen, alleen vinden ze niet gemakkelijk de weg naar de hengelsport hoorden we van de kinderen op de initiatiedag.
De place to be was de oude Leie-arm te Wevelgem. Dit water zit vol riet- en blankvoorn, waardoor ik vrij zeker was dat iedereen op een namiddag toch zeker één vis zou kunnen vangen. Er werd voorzien in alle materiaal: visbakjes met aas, stoeltjes en een hengel per aspirantvisser. Eerst volgde een korte uitleg over de verschillende vissoorten. Alle deelnemers kregen al snel een plaats aan de waterkant zodat ze het hengelen al doende konden leren. Samen met begeleiders van Sportvisserij Vlaanderen, Natuurpunt en mijn vriendin Lieselot, toonden
we hoe een lijntje in elkaar zit, hoe je de diepte van de lijn moet bepalen, hoe een worm aan de haak zetten en een vis onthaken. Al vlug was de eerste beet binnen en zo zat de sfeerer direct in. En ja hoor, iedereen ving minstens een paar vissen – het gemiddelde zat zelfs op vijf. Onze kleinste deelnemer haalde er zowaar de grootste uit! Aan de reactie van de kinderen te zien, was het meer dan een geslaagd event. Durfden er veel bij de start geen worm aan te raken, dan konden ze op het einde hun eigen vis onthaken als echte profs. Heel tof om zoiets te organiseren en je eigen passie voor vissen te kunnen doorgeven.
Deze hengelinitiatie werd georganiseerd door Natuurpunt in samenwerking met en ondersteuning van Sportvisserij Vlaanderen en de Wedstrijdvisser Ieper. Elke deelnemer ging naar huis met een mooie starter-set, hengel inbegrepen. In oktober volgt nog een 2de sessie samen met JNM Kortrijk.
“…Door de ruimte hoog en wijd - tussen 't blauwe hemelveld en 't groen van de bodem - wiebelt de aamloze lucht als de deining van groot water, en op de zonnesnaren gonst het leven als een verre droomzang. Alle dingen blijven aan hun zelf overgelaten, in zware rust, broeiend in 't stoken der felle hitte...”
Als eenzame wandelaar in het hierboven door Stijn Streuvels beschreven landschap uit het boek “De teleurgang van de Waterhoek”, heb je misschien een kleine kans om ergens in de schaduw van bomen zes kleine runderen waar te nemen die gelukzalig liggen te herkauwen in een weide met lang gras, pitrussen, jonge wilgenscheuten en allerlei kruiden.
Op deze weide stonden vroeger normale inheemse hedendaagse runderen, maar door de toename van pitrus en zeegroene rus beslisten wij de begrazing stop te zetten. Laten maaien door een landbouwer bleek geen optie omdat de russen te taai waren voor de gebruikte maaiers en deze ook niet gelust werden door het rundvee. Daarnaast hadden wij het idee om de bewuste weide te laten maaien door de ploeg van Natuurpunt, het maaisel dan te verzamelen en af te voeren naar de afvalintercommunale IMOG, wat uiteindelijk een tamelijk dure optie bleek.
Ten slotte kwam dan het voorstel van Mathias Strubbe, eerstelijnsconsulent planning van Natuurpunt, om Galloway-runderen te laten grazen op de bewuste weide. Daarna ging het snel en na
Het aansluiten van een neuspomp om de dorst te lessen van deze nieuwkomers was vlug gebeurd. Omdat deze Galloways nogal soepel en relatief klein zijn, werden er ook klapdeurtjes voorzien aan de doorgangen van de wandelaars. Was er ergens een draadpoort langs de Rijt niet goed afgesloten, was er een laantje te diep? We zullen het waarschijnlijk nooit weten... Een feit is echter dat tijdens een nacht onze Galloways de vrijheid zochten en uiteindelijk de volgende morgen werden waargenomen dicht bij het cultureel centrum “Spikkerelle”. Zochten zij er cultuur in plaats van het frisse groen? Met moeite en vooral veel geduld slaagden we erin onze gasten terug in hun weide te brengen.
Als je wandelt door onze Scheldemeersen dan kom je misschien ook onze Pats tegen. Het benaderen en vertroetelen van de Galloways is zijn specialiteit. Bijna dagelijks gaat hij zijn lievelingen begroeten en kijken of ze niets mankeren. Als een “Gallowayfluisteraar” weet hij deze runderen te benaderen, als dank krijgen ze dan gezonde snoepjes.
Over deze runderen die, in functie van natuurbeheer, vaak ingezet worden in ruige natuurgebieden vind je meer duidelijke info via deze link: https://www.natuurpunt.be/pagina/galloway
Het Pomologisch Kollektief (POMKO vzw) richt zich op fruitkundig onderzoek, cultuurhistorisch fruitkundig erfgoed redden en bewaren door actieve inventarisatie van fruitrassen die verloren dreigen te gaan. POMKO is gericht op het behoud van deze rassen door ze te vermeerden en op die manier meer biodiversiteit te ontwikkelen en de verenging van de rassenkeuze tegen te gaan. POMKO doet dat in kollektief door het vormen van een energiek, participatief en open netwerk ter instandhouding van de schrijnende achteruitgaande pomologische situatie in West-Vlaanderen, Vlaanderen en België.
“POMKO zorgt ervoor dat oude appel- en perenrassen niet verloren gaan. Via fruitkundig cultuurhistorisch onderzoek en inventarisatie bewaren we een prachtig stukje erfgoed en cultuur waar iedereen van kan meegenieten.”
POMKO vzw is ontstaan in het hoofd van Dieter Dewitte via de opgedane kennis in onder meer de Fruitwerkgroep Velt Wevelgem Menen. Als jong kereltje was hij sterk onder de indruk van de fruittuin en boomgaard van zijn nonkel Marnik Delmotte. Nonkel Marnik had in Dieters beleving “een perelaar met wel 34 soorten op één boom”. Samen met neef zijn Jeroen Delmotte, de zoon van Marnik, werd POMKO vzw opgericht. Het doel van POMKO is een kennis- en uitvoeringscentrum te ontwikkelen dat de resultaten van fruitkundig cultuurhistorisch onderzoek en determinatie deelt door middel van het kweken en onderhouden van boomgaarden en fruittuinen om via oogst en beleving de opgedane kennis te delen met het brede publiek.
Door nieuwe boomgaarden aan te planten en oude boomgaarden te beheren kan POMKO ervoor zorgen dat de pomologische verenging tegengegaan wordt. Heel wat nieuw aangeplante boomgaarden putten reeds uit een basislijst aan oude fruitrassen. POMKO wil echter nog een stap verder gaan en wil de voorouders van onze gekende oude rassen borgen en ontsluiten. Dit door deze oude krakers nieuw leven te bieden in nieuwe, eigen of externe, boomgaarden.
Het Pomologisch Kollektief vzw bestaat uit drie focusdomeinen: (a) determinatie en cultuurhistorisch onderzoek, (b) ontwerp, kweek, aanplant en onderhoud van boomgaarden en (c) beleving door oude fruitrassen weer onder de mensen te brengen.
Een eerste pijler richt zich op determinatie en onderzoek. Binnen dit focusdomein richten we ons op het cultuurhistorisch onderzoek van oude appel- en perenrassen. We doen dit door de zogenaamde ‘oude krakers’ in kaart te brengen. Het zijn fruitbomen die ooit ons landschap domineerden. Het gaat vaak om restanten van oude boomgaarden. Enkele bomen hebben de tand des tijds doorstaan en herbergen nu, heel vaak, heel oude en vaak ongekende fruitrassen. We brengen deze ‘oude krakers’ in kaart en volgen ze nauwgezet op. Deze opvolging is noodzakelijk omdat we vaak de rasnaam niet meteen kunnen terugvinden, ook niet bij collega-pomologen in binnen- en buitenland.
→ In een boomgaard verzamelde vruchten, voorzien van hun locatie. Klaar voor determinatie.
→
→ Onbekende peer Degezelle. Een heerlijke oktoberpeer
Deze nauwgezette opvolging resulteert heel vaak in een rasnaam, het zogenaamde determineren van fruitrassen. Gebaseerd op informatie uit oude boeken (al is het soms maar één lijntje met een summiere rasbeschrijving), brengen we de oude fruitsoort op naam. We laten ons hiervoor bijstaan door universiteiten die zich richten op genetisch onderzoek. We zijn afgestapt van de vaak voorkomende vingerprintmethode om DNA te bepalen daar dit een te oppervlakkig resultaat oplevert. We gaan resoluut voor diepgaand DNAonderzoek via universiteiten. De fruitrassen die we op die manier weer onder de aandacht kunnen brengen, planten we aan in verschillende projecten die we uitvoeren voor verschillende organisaties of in eigen collectieboomgaarden. Het borgen en ontsluiten van oude fruitrassen staat hierin centraal.
Op deze manier onderstrepen we het belang van het in stand houden en het (her)-aanplanten van boomgaarden met een nut en doel. We zorgen voor een natuurlijke opwaardering van boomgaarden en hun klimaatrobuustheid. Het gros van het nodige plantgoed wordt in eigen beheer opgekweekt. Het beheer en onderhoud van deze boomgaarden en kweekvelden gebeurt als vanzelfsprekend op een ecologische manier. Omtrent aanleg, rassenkeuze, onderhoud,…wordt ook het nodige advies verleend.
De tweede pijler kan je omschrijven als ‘den atelier’ van POMKO vzw. Het gaat om het ontwerp, de kweek, de aanplant en het onderhoud van fruitbomen en boomgaarden. Een oud fruitras kan je immers niet bewaren in een map in een kast. Je hebt levend plantmateriaal nodig om een fruitras te bewaren. Vandaar dat we ons richten op het ontwerpen en aanplanten van verschillende types waardevolle boomgaarden, in eigen beheer of voor externe partners of organisaties. We zien dit in projectboomgaarden, een vertaling van een boek in een boomgaard, een collectieboomgaard,… Enkele voorbeelden zijn;
• Boomgaard Gavers. Verschillende oude krakers uit de buurt van Deerlijk krijgen een nieuw leven in een nieuwe verzamelboomgaard.
• Boomgaard Victor Hage. Een boomgaard naar een boek met een overzicht van 115 heel oude, haast niet terug te vinden, fruitsoorten die goed gedijen in en rond Kortrijk. Er werden reeds 96 extreem oude fruitrassen teruggevonden.
• Fruitteeltboomgaard André Lecoutere. Een fruitteeltboomgaard ter ere van André Lecoutere. De rassen die hij halverwege 1900 aanstipte als voorname rassen krijgen een plaats in deze boomgaard.
• Boomgaard Zemst-Laar. We kregen de unieke mogelijkheid om een ruime collectie fruitrassen in beheer te nemen. De jonge boompjes staan vol ongeduld te wachten om in een collectieboomgaard (soort genenbank) hun plaats te vinden.
Alle kennis en ervaringen die ontstaan in de eerste twee pijlers brengen we uiteraard opnieuw tot bij de mensen. Het derde luik van POMKO vzw is beleving. Beleving in de ruimste zin van het woord. De hoogstamboomgaard nabij de hoeve in het Bos van Aa (Zemst-Laar) vormt de basis om van hieruit ondergedompeld te worden in de smaakvolle wereld van fruit in al zijn vormen. Van het snoeien van fruitbomen, het plukken van een appel tot het proeven van appels of peren of versgeperst appelsap of gedroogde appels. Uiteraard blijft het niet alleen in het ‘verre’ Zemst-Laar. We spreiden onze vleugels over gans Vlaanderen en voeren projecten uit in verschillende steden waar we telkens een vorm van beleving koppelen aan een project. Beleving gebeurt op verschillende manieren. Zo organiseren we ieder jaar een Feest in de boomgaard (dit jaar op zondag 25 september 2022 in Wevelgem), de fruitproefnamiddag in Zemst-Laar (dit jaar op zondag 2 oktober 2022). Daarnaast organiseren we verschillende lessenreeksen rond onderhoud en snoei van fruitbomen onderhouden, info avonden en gerichte lessen. We willen de kennis die we opdoen doorheen het uitvoeren van verschillende projecten terugbrengen naar de mensen. Mensen die nauw betrokken zijn bij verschillende projecten of mensen die een interesse hebben. Hetzij door het proeven van deze vruchten, hetzij door het lezen van een infopaneel, het volgen van een lessenreeks of voordracht… Iedereen verdient het om terug kennis te maken met de vervlogen smaken en kleuren van het fruit van weleer. Enkel op die manier kunnen we het stukje fruitkundig erfgoed borgen en ervoor zorgen dat wat we van onze voorouders meekregen ook aan onze kinderen kunnen doorgeven.
Je kan Pomko vzw contacteren via:
Dieter Dewitte Nieuwstraat 135 8560 Wevelgem info@pomko.be www.pomko.be @pomkovzw #pomkovzw
De hitte valt als een warme pap over de Damkaai. Stad Kortrijk blaakt uit al haar stenen poriën. En toch. Langs de oude Leieboorden wortelen overlevers. Ietwat uitgeblust voor de tijd van het jaar trotseren ze de stoffige droogte: wilde marjolein, duizendblad, vlasleeuwenbekje, grote kattenstaart. En daar, onopvallend, een oude bekende: bijvoet, buigend met nog gesloten bloemhoofden in grijsgroen. Een kruid dat zich overal thuis voelt zonder de aandacht te trekken. Dat was in vroeger tijden wel anders.
Bijvoet – of Artemisia vulgaris –is een kosmopoliet. Doorheen tijd en ruimte. Met een stevige wortelstok gedijt ze over de hele gematigde klimaatzone van Europa, Noord-Amerika tot in de uitgestrekte steppen van Azië. Hier groeit ze in bermen, verschijnt op braakliggende terreinen en ruigten zodra er ook maar iets van voedsel in de bodem aanwezig is.
Waar de plant anderhalve meter hoog wordt, krijgt ze struikallures met roodbruine tot paarsbruine vertakte stengels. De diep ingesneden bladeren zijn aan de onderzijde witviltig behaard. Later verkleuren de piepkleine geelachtige buisbloemetjes naar roodbruin.
Ze vallen weinig op, in tegenstelling tot de kleurrijke bloemen van andere composietensoorten zoals de asters. Bijen en vlinders hebben hier niets te zoeken. Bijvoet is dan ook een windbestuiver. De mannelijke bloemen geven van augustus tot september zoveel pollen af dat de plant tot één van de belangrijkste kruidachtige hooikoortsplanten gerekend wordt.
Bijvoet is geen plant van ah’s en oh’s. Tot je haar geschiedenis induikt.
Het verhaaltje over de Romeinen die tijdens lange dagtochten bladeren in hun schoeisel legden, ken ik al heel lang. Maar er is zoveel meer. ‘Artemes’ is oud Grieks voor ‘gezond, fris’. Artemis is hun moedergodin, beschermgodin bij geboorten. Daardoor is bijvoet altijd een vrouwenkruid geweest, zowel van toepassing bij fysieke als psychische kwalen.
Het was één van de negen kruiden uit ‘The Nine Herbs Charm’, een Angelsaksische magische spreuk uit het tiende eeuwse Lacnunga manuscript. Dit lezen we over ‘Mugwort’:
In de laatste zin krijgt bijvoet de oerkracht toebedeeld die al het kwade dat over het land trekt bezweert. Het kruid hoorde bij rituelen waarbij ruimtes, personen of voorwerpen gereinigd werden. Motten en muggen bleven op afstand. Tot in de steppen van Mongolië kennen volkeren deze traditie.
Voor men in de veertiende eeuw hop leerde gebruiken, plukten de middeleeuwers bijvoetbladeren om thee te zetten en toe te voegen bij het brouwen van bier, het zogenaamde ‘gruitbier’.
DE 21 STE EEUW
Een kleine tien jaar geleden werden in Nederland proeven gedaan met bijvoet als ‘luizenplant’. De Artemisialuis is dol op bijvoet – en vormt geen gevaar voor andere gewassen. Daardoor trekt de plant weer grote hoeveelheden jagers aan zoals lieveheersbeestjes en sluipwespen. Die gaan de luizen te lijf en daarbij ook andere luizen en pretbedervers op omringende planten. Nu worden hele stroken luizenplanten al ingezet in de preiteelt (minder trips), bollenteelt, in aanplantingen met rozen. Artemisia heeft haar toekomst verzekerd.
You were called Una, the oldest of herbs, you have power against three and against thirty, you have power against poison and against infection, you have power against the loathsome foe roving through the land.CLAUDINE DECOCKER ↓Bijvoet blad ©Claudine Decocke →Bijvoet
De mens is de slimste diersoort die ooit op aarde heeft geleefd. Maar hoe meer we leren over onszelf, hoe minder we ervan begrijpen. In ‘Samen Voor Ons Eigen’ gaat Dirk Draulans op zoek naar de oorzaken en patronen van het menselijk samenleven. Zijn we veroordeeld om door het leven te gaan als botte egoïsten? Of moeten we ons meer bewust zijn van onze drang om toch te zorgen voor elkaar? En hoe komt het dat we elkaars gedrag zo slecht kunnen inschatten? 10.000 jaar geleden waren er 6 miljoen mensen, vandaag zijn het er 7,5 miljard. 10.000 jaar geleden was de wereld onoverzichtelijk groot, vandaag brengt Facebook ons in realtime in contact met mensen op alle continenten. We hebben ons met succes aangepast aan de groeiende complexiteit van ons sociaal leven.
01.10
EUROBIRDWATCHDAY I - NPW
Waar Trektelpost "Gaverbeekse meersen", 8790 Waregem
Wanneer 7.30 u. - 11.45 u.
Info Peter Depodt (depodt@scarlet.be)
01.10
Waar Rue du Vivier, 7760 Escanaffles
Wanneer 9.00 u. – 12.00 u.
Info Els Pauwels (069/581352 of els53.pauwels@gmail.com)
02.10
ZONDAGMORGENWANDELING DE GAVERS - THEMA: HERFST, ZINTUIGEN VAN DE NATUUR - NPGS
Waar Provinciedomein De Gavers, Eikenstraat 131, Harelbeke
Wanneer 9.00 u. - 11.00 u.
Info GIDS: Bart Lemey Chris Benoit (0485/148655 of chris.rita.benoit@gmail.com)
02.10
NATUUR ONTDEKKEN MET EEN VLEUGJE MUZIEK EN POËZIE IN HET BERGELENDOMEIN - NPWE
Waar Natuur-educatief centrum De Rand Bergelen, 8560 Wevelgem
Wanneer 15.00 u. - 17.00 u.
Info GIDS: Claude Cottyn Anne Braet (0479/514317 of anne.braet@gmail.com)
07.10
MAAIEN EN VERWIJDEREN VAN WILGENOPSLAG IN BERGELEN - NPWE
Waar Natuur-educatief centrum De Rand Bergelen, 8560 Wevelgem Wanneer 9.00 u. - 12.00 u.
Info Anne Braet (0474/468299 of anne.braet@gmail.com)
07.10
LEZING SAMEN VOOR ONS EIGEN DOOR DIRK DRAULANS - NPK
Info zie p. 55
07.10
LEDENBIJEENKOMST VOGELWERKGROEP - VWG
Waar NME-gebouw in de Gavers, Harelbeke Wanneer 20.00 u. - 22.30 u.
Info Ignaas Robbe (0473/967657 of ignaasrobbe@hotmail.com)
08.10
BEHEERWERKEN IN DE SCHELDEMEERSEN - NPA
Waar NEC Natuurpunt Avelgem Coupure Deweer, 8580 Avelgem Wanneer 8.30 u. - 11.30 u.
Info Frans De Leersnijder (0486/775793 of fradelvan@skynet.be)
08.10
BEHEERWERKEN BRAEBOS MAAIBEHEER - NPZ
Waar Loods Natuurpunt Zwevegem (Sint- Pietersbrugske), 8550 Zwevegem Wanneer 8.00 u. - 12.00 u.
Info Danny Deceukelier (056/75 61 39 of danny.deceukelier@telenet.be)
08.10 NACHT VAN DE DUISTERNIS – NPZ
Waar Loods Natuurpunt Zwevegem (SintPietersbrugske), Kraaibosstraat, 8550 Zwevegem
Wanneer 19.30 u. - 22.00 u.
Info Bavo De Clercq (056/75 40 79 of bavo.de.clercq@telenet.be)
Waar Trektelpost Bavikhove, Marichaalstraat 8531 Bavikhove Wanneer 8.00 u. - 13.00 u.
Info Dirk Verhaeghe (0476/865909 of di.verhaeghe@telenet.be)
09.10
Waar Het Schuttershuizeke, Waterstraat 6, 8770 Ingelmunster
Wanneer 9.30 u. - 12.00 u.
Info Hendrik Debeuf (0475/365955 of info@debuizerd.be)
09.10 WEEK VAN HET BOS – NPK
Waar Preshoekbos - ecotunnel –Preshoekstraat, 8510 Marke
Wanneer 14.30 u. - 16.30 u.
Info Trees De Prest (0485958760 of cats@pandora.be)
09.10 OPENPOORTDAG BASSEGEMBOS KASTER – NPKA
Waar Bassegembosstraat Kaster
Wanneer 10.00 u. – 17.00 u.
Info Carlos Van De Ginste (carlos. vandeginste@gmail.com)
PADDENSTOELENWANDELING LANGSHEEN DE OUDE SPOORWEGBERM – NPW EN MYC
Waar Parking Windhoek Waregem tussen Werkplus en de Volkstuintjes, 8790 Waregem Wanneer 13.30 u. - 16.00 u.
Info GIDS: Marc Rouzere Peter Depodt (depodt@scarlet.be)
05.10
PADDENSTOELEN OP DE PARKBEGRAAFPLAATS WERVIK - MYC
Waar Parking parkbegraafplaats, 8940 Wervik
Wanneer 13.30 u. - 16.30 u.
Info GIDS: Joseph Iserbyt Christine Hanssens (christine.hanssens@gmail.com)
08.10
PADDENSTOELEN ZOEKEN IN DE HUWIJNSBOSSEN LICHTERVELDE – MYC
Waar Parking langs aan het domein, Beverenstraat 90 8810 Lichtervelde
Wanneer 13.30 u. - 16.30 u.
Info GIDS: Jimmy Desmet Christine Hanssens (christine.hanssens@gmail.com)
13.10
Waar Bio-ganzenhof – Bosstraat 2 in Avelgem
Wanneer 20.00 u. - 22.00 u.
Info Martin Raepsaet (martin.raepsaet@gmail.com)
15.10 BEHEERWERKEN HEULEBEEK – NPDV
Waar Heulebeekdomein, Merelhoek, 8520 Kuurne
Wanneer 9.00 u. - 11.30 u.
Info Dirk Verhaeghe (0476/865909 of di.verhaeghe@telenet.be)
15.10
Waar De Gavers verzamelplaats aan de villaplasjes of het reservaat.
Wanneer 9.00 u. - 12.00 u.
Info Bart Lemey (0474/516765 of bart.lemey@gmail.com)
15.10
Waar Loods Natuurpunt Zwevegem (Sint- Pietersbrugske), 8550 Zwevegem
Wanneer 8.00 u. - 12.00 u.
Info Danny Deceukelier (056/75 61 39 of danny.deceukelier@telenet.be)
16.10 EUROBIRDWATCHDAY II - NPW
Waar Trektelpost "Gaverbeekse meersen", 8790 Waregem Wanneer 8.15 u. - 11.50 u.
Info Peter Depodt (depodt@scarlet.be)
16.10
EXCURSIE NOORD-FRANKRIJK - VWG
Waar parking van Decathlon Kortrijk en carpoolen richting Noord-Frankrijk Wanneer 7.00 u. – 18.00 u.
Info Ignaas Robbe (0473/967657 of ignaasrobbe@hotmail.com)
19.10
PADDENSTOELENTOCHT IN GAVERDOMEIN HARELBEKE –MYC
Waar Parking Zuid aan het domein (Koutermolen, 8530 Harelbeke)
Wanneer 13.30 u. - 16.30 u.
29.10
BEHEERWERKEN DAALBEEKBOSJE MAAIBEHEER - NPZ
Waar Loods Natuurpunt Zwevegem (SintPietersbrugske), 8550 Zwevegem
Wanneer 8.00 u. - 12.00 u.
Info Danny Deceukelier (056/75 61 39 of danny.deceukelier@telenet.be)
30.10
KLEURENWANDELING EN PADDENSTOELENFOTOGRAFIE - NFW
Waar Provinciaal domein ’t Veld Ardooie
Wanneer 9.00 u. - 11.30 u.
15.10
DAG VAN DE TRAGE WEG –BEGELEIDE WANDELING - NPDB
Waar Het schuttershuizeke, Waterstraat 6, 8770 Ingelmunster
Wanneer 13.30 u – 16.00 u
Info Dani Nolf (051/308421 of dani.nolf@telenet.be)
15.10
DAG VAN DE TRAGE WEG –BEGELEIDE FIETSTOCHT - NPDB
Waar Het schuttershuizeke, Waterstraat 6, 8770 Ingelmunster
Wanneer 13.30 u – 16.00 u
Info 13.30 u – 16.00 u
16.10
DAG VAN DE TRAGE WEG – OP STAP ROND HET BEERBOS - NPZ
Waar De Grenshoeve, Beerbosstraat 1, 8510 Kortrijk
Wanneer 10.00 u. – 14.30 u.
Info Luc Decuyper (056/757080 of luc-decuyper@skynet.be)
16.10
DAG VAN DE TRAGE WEGSNEUKELFIETSTOCHT – NPDV
Waar Parking kerk Lendelede, Dorpsplein, 8860 Lendelede
Wanneer 14.00 u. - 17.30 u.
Info Dirk Verhaeghe (0476/865909 of di.verhaeghe@telenet.be)
16.10
DAG VAN DE TRAGE WEG IN DE OMGEVING VAN RUGGENPA
Waar Grasplein ter hoogte van Café De Meerschblomme Ruggestraat 52 Avelgem
Wanneer 14.00 u. – 17.00 u.
Info dcbart@hotmail.com of polwannyn@skynet.be
Info GIDS: Marc Rouzeré Christine Hanssens (christine. hanssens@gmail.com)
22.10 BEHEERWERKEN BRAEBOS MAAIBEHEER - NPZ
Waar Loods Natuurpunt Zwevegem (SintPietersbrugske), 8550 Zwevegem Wanneer 8.00 u. - 12.00 u.
Info Danny Deceukelier (056/75 61 39 of danny.deceukelier@telenet.be)
22.10
LEZING OVER VOGELS - FWIET! FWIET! - BEGIJN LE BLEU - NPGS
Info zie p. 55
22.10
LEDENFEEST UITSTAP PAYS DES COLLINES – VELTZ
Waar carpoolparking Cowboy Henk Wanneer 09.00 u.
Info Hans Garreyn (hans.garreyn@skynet.be)
23.10 ZWAMMENWANDELING – NPK
Waar NEC De Steenoven, Schaapsdreef 29, 8500 Kortrijk Wanneer 9.30 u. - 12.00 u.
Info Trees De Prest (0485958760 of cats@pandora.be)
23.10
DAGSTAPPER IN HET LAND VAN MORTAGNE – NPW
Waar Carpoolparking, Franklin Rooseveltlaan 180, 8790 Waregem
Wanneer 9.00 u. - 16.30 u.
Info Patrick Vandenbussche (056/609228 of patrick.vandenbussche2@pandora. be)
PADDENSTOELENTOCHT ZOEKEN IN RHODESGOED KACHTEM – MYC
Info werkgroepnatuurfotografie@natuurkoepel. be 05.11
Waar Parking langs aan het domein, Rhodestraat, 8870 Izegem
Wanneer 13.30 u. - 16.30 u.
Info GIDS: Jimmy Desmet Christine Hanssens (christine.hanssens@gmail.com)
06.11
ZONDAGMORGENWANDELING DE GAVERS - THEMA: PADDENSTOELEN - NPGS
Waar Provinciedomein De Gavers, Eikenstraat 131, Harelbeke
Wanneer 9.00 u. - 11.00 u.
Info Chris Benoit (0485/148655 of chris.rita.benoit@gmail.com)
08.11
GIDSEN VOOR GIDSEN: LES ROND NATUURBEHEER - NK
Waar Het Schuttershuizeke, Waterstraat 6, 8770 Ingelmunster
Wanneer 20.00 u. – 22.00 u.
Info Claude Cottyn (gidsenvoorgidsen@natuurkoepel.be)
13.11
KOM SPELENDERWIJS HET BOS ONTDEKKEN – VOOR LAGERE SCHOOLKINDEREN - NPZ
Waar Mortagnebos, Marberstraat 3, Zwevegem
Wanneer 14.00 u. – 16.00 u.
Info Bavo De Clercq (056/754079 of bavo.de.clercq@telenet.be)
16.11
MICROSCOPIE VAN PADDENSTOELEN – MYC
Waar NEC De Steenoven, Schaapsdreef 29, 8500 Kortrijk
Wanneer 13.30 u. - 16.30 u.
Info Christine Hanssens (christine.hanssens@gmail.com)
Waar De Gavers verzamelplaats aan de villaplasjes of het reservaat.
Wanneer 9.00 u. - 12.00 u.
Info Bart Lemey (0474/516765 of bart.lemey@gmail.com)
19.11
Waar Loods Natuurpunt Zwevegem (SintPietersbrugske), 8550 Zwevegem
Wanneer 8.00 u. - 12.00 u.
Info Danny Deceukelier (056/75 61 39 of danny.deceukelier@telenet.be)
20.11
Waar Station Kortrijk
Wanneer 9.00 u. - 18.00 u.
Info Jan Vanaverbeke (0494/359094 of jvanaverbeke@naturalsciences.be)
26.11
Waar ’t Spoorwegdomein (einde Stationsplein tegen het kanaal aan), Ingelmunster
Wanneer 8.30 u. – 12.00 u.
Info Hendrik Debeuf (0475/365955 of info@debuizerd.be)
27.11
Waar Mandelhoek, einde Waterstraat, Ingelmunster
Wanneer 8.30 u. – 12.00 u.
Info Hendrik Debeuf (0475/365955 of info@debuizerd.be)
01.12
LEZING: DE LEVENDE TUIN –NPZ
Waar Bibliotheek Zwevegem, Bekaertstraat 13, 8550 Zwevegem Wanneer 19.30 u. - 22.00 u.
Info Bavo De Clercq (056/75 40 79 of bavo.de.clercq@telenet.be)
ZONDAGMORGENWANDELING DE GAVERS - THEMA: WATERVOGELS OP DE PLASNPGS
08.12
Alle activiteiten komen in onze nieuwsbrief Klimop.flits en zijn terug te vinden via: www.natuurkoepel.be/ activiteiten
Waar De Groene Kouter, Kouterstraat 80A te Zwevegem
Wanneer 20.00 u. – 22.00 u.
Info Martin Raepsaet (martin.raepsaet@gmail.com)
BEHEERWERKEN IN DE GAVERS – VILLAPLASJES/HET RESERVAAT – NPGS
Waar De Gavers verzamelplaats aan de villaplasjes of het reservaat Wanneer 9.00 u. - 12.00 u.
Info Bart Lemey (0474/516765 of bart. lemey@gmail.com)
10.12
BEHEERACTIVITEIT: WILGEN KNOTTEN IN WEYMEERSCHNPW
Waar Weimeersch Natuurpunt Waregem, Koestraat, 9870 Zulte
Wanneer 9.00 u. – 12.30 u.
Info Peter Depodt (depodt@scarlet.be)
11.12
WORKSHOP INRICHTING VOEDERPLANKEN - NPGS
26.11
Waar Oude Leie Reservaat, Gentsesteenweg 149, 8500 Kortrijk
Wanneer 9.00 u. - 12.30 u.
Info Dirk Verhaeghe (0476/865909 of di.verhaeghe@telenet.be)
26.11
Waar Weymeersch Natuurpunt Waregem, Meersstraat 11, 9870 Zulte
Wanneer 9.00 u. – 16.00 u.
Info natuur.waregem@gmail.com
26.11
WERKEN OP DE DAG VAN DE NATUUR - NPWE
Waar Bankbeekvallei Gullegem, Daalstraat, 8560 Gullegem
Wanneer 9.00 u. – 17.00 u.
Info Kristina Naeyaert (0479/514317 of kristina@natuurkoepel.be)
26.11
DAG VAN DE NATUUR: AANPLANT BEERBOS - NPZ
Waar Beerbos, Zandbeekstraat, 8550 Zwevegem
Wanneer 9.00 u. - 12.00 u.
Info Danny Deceukelier (056/75 61 39 of danny.deceukelier@telenet.be)
Waar Provinciedomein De Gavers, Eikenstraat 131, Harelbeke Wanneer 9.00 u. - 11.00 u.
Info Chris Benoit (0485/148655 of chris. rita.benoit@gmail.com)
04.12
LANDSCHAPSWANDELING IN DE OMGEVING VAN OESELGEM - NPW
Waar Sint-Martinuskerk Oeselgem, Kerkplein, 8720 Dentergem Wanneer 14.00 u. – 16.00 u.
Info GIDS: Peter Depodt Peter Depodt (depodt@scarlet.be)
GELEIDE NATUURWANDELING AAN BERGELEN – THEMA WINTERSFEER IN DE NATUUR - NPWE
Waar Natuur-educatief centrum De Rand, Rijksweg, 8560 Gullegem Wanneer 15.00 u. – 17.00 u.
Info
07.12
GIDS: Martien D’Hondt Kristina Naeyaert (0479/514317 of kristina@natuurkoepel.be)
Waar Provinciedomein De Gavers Harelbeke, Eikenstraat 131, 8530 Harelbeke
Wanneer 9.00 u. – 12.00 u.
Info Kristof Waelkens (0499/865393 of kristof.waelkens@vdab.be)
11.12
VOGELKIJKDAG ZEELANDNPDV
Waar Verzamelen op de parking aan het atheneum in Avelgem Wanneer 9.00 u. – 16.00 u.
Info Dirk Libbrecht (dirk.libbrecht@scarlet.be)
11.12
UITSTAP NAAR DE BLANKAART - NPA
Waar Verzamelen op de parking aan het atheneum in Avelgem
Wanneer 9.00 u. – 16.00 u.
Info Dirk Libbrecht (dirk.libbrecht@ scarlet.be)
PADDENSTOELEN ZOEKEN IN DOMEIN BERGELEN GULLEGEM – MYC
Waar NEC Bergelen, Rijksweg, 8560 Gullegem
Wanneer 13.30 u. - 16.30 u.
Info GIDS: Marc Rouzeré en Joseph Iserbyt, Christine Hanssens (christine. hanssens@gmail.com)
11.12
HISTORISCHE WANDELING: KELTISCHE NEDERZETTINGEN IN EN ROND KOOIGEMBOS EN GRANVALBOS - NPZ
Waar Kooigem kerk, 8510 Kooigem Wanneer 14.00 u. - 17.00 u.
Info Eddy Loosveldt (0477/955021 of eddy.loosveldt@gmail.com)
NK Natuur.koepel vzw
NPA Natuurpunt Avelgem
NPDB Natuurpunt De Buizerd vzw
NPDV Natuurpunt De Vlasbek vzw
NPDL Natuurpunt De Leiemeersen
NPGS Natuurpunt Gaverstreke
NPK Natuurpunt Kortrijk
NPKA Natuurpunt Krekel Anzegem
NPW Natuurpunt Waregem
NPWE Natuurpunt Wevelgem
NPZ Natuurpunt Zwevegem
VELTH Velt Harelbeke-Kuurne-Waregem
VELTK Velt Team Eetbaar Kortrijk
VELTW Velt Wevelgem-Menen
VELTZ Velt Zwevegem-Kortrijk
HYLA Amfibieën- en reptielenwerkgroep
IWG Insectenwerkgroep
GEO Werkgroep Geologie en Landschap
MYC Werkgroep Mycologia
SWG Steenuilenwerkgroep
PWG Plantenwerkgroep
VWG Vogelwerkgroep
ZWG Zoogdierenwerkgroep
WGTW Werkgroep Trage Wegen
BWG Bijenwerkgroep
SOL Sol Suffit
NFW Natuurfotografiewerkgroep
TVAE Tuin van Adem en Eten
NATUUR.KOEPEL VZW
Wie lid is van Natuurpunt is automatisch lid van Natuur.koepel en ontvangt Klimop. Andere lidverenigingen voorzien een combiformule.
NATUURPUNT
Natuurpunt is de vereniging voor natuur en landschap in Vlaanderen.
LID WORDEN VAN
NATUURPUNT
Stort 30 euro op BE17 2300 0442 3321 met vermelding ‘nieuw lid’. Info op www.natuurpunt.be/lidworden
LID WORDEN VAN VELT Info op www.velt.nu
LID WORDEN VAN JNM Info op www.jnm.be VERHUISD?
Neem contact op met de ledenadministratie.
Freddy Deckers, Jan Breydellaan 94, Kortrijk, 0477/50 82 02 leden@natuurkoepel.be
STEUNEN
Steun aankopen in de regio met een gift aan het Natuurfonds ‘Natuur van bie oes’ op rekening BE56 2930 2120 7588 van Natuurpunt vzw met vermelding: Fonds Zuid-West-Vlaanderen - F-04015. Vanaf 40 euro krijg je een fiscaal attest toegestuurd.
GROND VERKOPEN?
Heb je een stukje grond liggen dat je graag zou verkopen aan Natuurpunt? Neem contact op met Eddy Loosveldt (0477 95 50 21 of eddy.loosveldt@ gmail.com).
NATUURPUNT AVELGEM
Pol Wannyn, Nieuwstraat 10/D, Avelgem 0497/45 52 99 polwannyn@ skynet.be
NATUURPUNT DE BUIZERD VZW
Hendrik Debeuf, Bruggestraat 195, Ingelmunster 0475/36 59 55 - hendrik.debeuf@ telenet.be
NATUURPUNT DE LEIEMEERSEN
Rik Libbrecht, Narcissenlaan 64 8930 Menen 0473/ 98 46 74 - voorzitter@natuurpuntdeleiemeersen.be
NATUURPUNT DE VLASBEK VZW Jan Vanaverbeke, Kouterstraat 38, Kuurne 0494/35 90 94 - jvanaverbeke@ naturalsciences.be
NATUURPUNT GAVERSTREKE
Yann Feryn, Desselgemstraat 75, Deerlijk 0495/21 57 72 - yann@ferynjan.be
NATUURPUNT KORTRIJK
Trees De Prest, Maandagveld 5, Kortrijk 0485/95 87 60 - cats@telenet.be
NATUURPUNT KREKEL
ANZEGEM
Griet Couvreur, Blaarhoekstraat 29, Anzegem 0484/02 93 70 - griet.couvreur@ scarlet.be
NATUURPUNT WAREGEM
Peter Depodt, Aststraat 35, ↓
Waregem - 0472/33 31 24depodt@scarlet.be
NATUURPUNT WEVELGEM
Kristina Naeyaert, Normandiëstraat 178, Wevelgem -0479/51 43 17 kristina@natuurkoepel.be
NATUURPUNT ZWEVEGEM
Bavo De Clercq, Kortrijkstraat 56, 8550 Zwevegem, 0476 664 678, bavo.de.clercq@telenet.be
VELT HARELBEKE-KUURNEWAREGEM 0472/77 34 68Veltharelbeke8530@gmail.com
VELT KORTRIJK-ZWEVEGEM
Martin Raepsaet, Oude Bellegemstraat 89, Zwevegem, 0477/40 91 17martin.raepsaet@gmail.com
VELT WEVELGEM-MENEN
Wilfried Samaey, Neuvillestraat 34, Rekkem, 056/41 23 55wsamaey@edpnet.be
JNM KORTRIJK
Michiel Soenen, michiel.soenen@gmail.com, 0470 59 92 00.
JNM LEIEVALLEI Ewout De Vos, ewout.devos@jnmleievallei.be, 0499 70 43 63.
JNM ROESELARE Antoon Verkinderen, antoon@verkinderen.info, 0489 41 91 35
AMFIBIEËNWERKGROEP ‘HYLA’
Yoeri Christiaens, Heerbaan 13, Harelbeke 0468/30 19 74 hyla@natuurkoepel.be
BIJENWERKGROEP
Secretariaat Natuur.koepel vzw Warande 9, Heule 056/36 28 04 bijenwerkgroep@natuurkoepel.be
INSECTENWERKGROEP
Luc Vergaerde, Warande 9, Heule 0473/63 38 71iwg@natuurkoepel.be
NATUURFOTOGRAFIEWERKGROEP
Secretariaat Natuur.koepel vzw Warande 9, Heule, 056/36 28 04 werkgroepnatuurfotografie@natuurkoepel.be
PADDENSTOELENWERKGROEP
‘MYCOLOGIA’
Christine Hanssens
Jan Breydellaan 94, Kortrijk 0477/50 82 02 christine.hanssens@gmail.com
PLANTENWERKGROEP
Piet Missiaen
Wielewaallaan 23, Kortrijk 056/20 51 77piet.missiaen@pandora.be
STEENUILENWERKGROEP
Ludo Braeckman Stedemansakker 1, Roeselare 0475/38 78 04 steenuilenwerkgroep@natuurkoepel.be
VOGELWERKGROEP
Wouter Verwee, Hinnestraat 22 B, Zwevegem 0474/04 07 86 - vwg@natuurkoepel.be
WERKGROEP GEOLOGIE EN LANDSCHAP
Erwin Decoene G. Gezellestraat 15, Wevelgem 0495/24 88 79 - erwin.d@telenet.be
WERKGROEP TRAGE WEGEN
Secretariaat Natuur.koepel vzw Warande 9, Heule 056/36 28 04 tragewegen@natuurkoepel.be
ZOOGDIERENWERKGROEP Brecht Demasières Kanonstraat 46, Kortrijk 0496/37 92 80 zoogdierenwerkgroep@natuurkoepel.be
Natuur.koepel vzw is de overkoepelende organisatie van natuur- en milieuverenigingen in Zuid-WestVlaanderen. Natuur.koepel overkoepelt 16 vrijwilligersorganisaties in Zuid-West-Vlaanderen. Vrijwilligers uit deze aangesloten lidverenigingen vormen daarnaast 11 thematische regiowerkgroepen. Natuur.koepel vzw wil van Zuid-West-Vlaanderen een groene en duurzame leefomgeving maken.
Warande 9, 8501 Heule
contact Nele Devriendt, Beleids- en verenigingsmedewerker e-mail nele@natuurkoepel.be tel 056/36 28 04 gsm 0487/64 45 85 open Van maandag t.e.m vrijdag van 9u-12u en van 13u-16u. web www.natuurkoepel.be klimop.flits Voor up-to-date informatie uit de regio: abonneer je op de digitale nieuwsbrief Klimop.flits. Stuur een mail naar flits@natuurkoepel.be. facebook www.facebook.com/natuurkoepel twitter www.twitter.com/natuurkoepel issuu www.issuu.com/natuurkoepel instagram www.instagram.com/natuur.koepel/ rekeningnr. BE45 7755 7540 1189
MAATSCHAPPELIJKE ZETEL
Normandiëstraat 178, 8560 Wevelgem contact Kristina Naeyaert, voorzitter e-mail kristina@natuurkoepel.be tel 056/40 19 79 gsm 0479/51 43 17 KLIMOP
Kwartaal tijdschrift van Natuur.koepel vzw 32ste jaargang nr 4, oktober – november - december 2022
Emmanuel Desmet, Warande 9, 8501 Heule, 0499/19 89 49emmanuel@natuurkoepel.be
klimop@natuurkoepel.be Claudine Decocker, Virginie De Coene, Thijs Calu, Els Deprez, Emmanuel Desmet, Angélique Vandewiele, Yann Feryn, Dirk Libbrecht, Kristina Naeyaert, Joke Libbrecht, Maarten Tavernier, Nele Devriendt, Luc Vergaerde, Estelle Delbart
De auteurs dragen de volle verantwoordelijkheid voor de inhoud van hun teksten. De redactie heeft het recht de artikels in te korten. Overname van teksten en illustraties mag mits toelating van de redactie en bronvermelding ‘Klimop - Natuur.koepel vzw’.
Artikels voor de volgende klimop moeten uiterlijk op de redactie zijn op 17 november 2022. Het volgende nummer verschijnt begin januari 2023. Inzendingen kunnen mogelijk ook een plaats krijgen in de nieuwsbrief.
PUBLICITEITSVERANTWOORDELIJKE
Nele Devriendt - nele@natuurkoepel.be
OPLAGE 6500 exemplaren
EINDREDACTIE EN VORMGEVING
Emmanuel Desmet - emmanuel@natuurkoepel.be Angélique Vandewiele - info@intruxx.be
DRUK
Drukta NV, Walle 109, 8500 Kortrijk 056/23 45 67 - info@drukta.be
Het drukken van Klimop verloopt 100% isopropylalcoholvrij, met biologische inkten en chemievrije drukvormvervaardiging op FSC gecertificeerd papier.
Klimop enkele digitaal ontvangen? Stuur een mail naar nele@natuurkoepel.be
