In de provincie Oost-Vlaanderen vinden we de vallei van de Dender. Een streek met een uitgesproken groen karakter, een rijk historisch erfgoed en prachtige wisselende landschappen.
In de provincie Oost-Vlaanderen vinden we de vallei van de Dender. Een streek met een uitgesproken groen karakter, een rijk historisch erfgoed en prachtige wisselende landschappen. De rivier kronkelt er langs gezellige dorpjes, natte bosgebieden en waterrijke open graslanden. Het glooiend rivierlandschap tussen Ninove en Geraardsbergen wordt daarom niet onterecht als het mooiste deel van de Dender beschouwd. Ga je mee op ontdekking langs deze veelzijdige rivier?
De Dender ontspringt in Ath door de samenvloeiing van de Oostelijke en
Westelijke Dender en mondt 65 kilometer verder uit in de Schelde ter hoogte van Dendermonde. De Dendervallei vormt het natuurlijke overgangsgebied tussen Laag- en Midden-België, waar zand- en leemstreken elkaar ontmoeten. Ten noorden van de Dender vinden we brede meer afgevlakte heuveltoppen, terwijl het deel ten zuiden van de rivier eerder wordt gekenmerkt door een golvend landschap met diep ingesneden beekvalleien. Aan weerszijden van deze kronkelende rivier tref je een vlak meersenlandschap aan dat typisch is voor dergelijke riviervalleien. De weilanden worden er doorspekt met een netwerk van grachten, sloten en beken, wat zorgt voor een vochtig biotoop. Door deze verhoogde vochtigheid ontstaat langs de Dender dan ook héél vaak mist, waardoor de kans op sfeervolle ochtenden toeneemt. Verspreid in deze meersen vind je knotwilgen, natte populierenbosjes, hooilanden met de grote ratelaar, koekoeksbloem en pinksterbloemen, broekbosjes en hagen met meidoorn of zwarte els. Hier en daar tekent een pittoresk kerkje van een van de naburige dorpen zich af aan de horizon. Dit natuurlijke overstromingsgebied, waarbij wij ons vooral concentreren op het stuk tussen Ninove en Geraardsbergen, heeft dus heel wat in petto.
Een ontwakende Dender gezien vanuit de lucht.
Een laagje mysterie
We starten onze tocht langs de rivier net ten zuiden van Ninove in het dorpje Pollare. Op de zuidelijke oever van de Dender vinden we de Pollare meersen, een typisch vochtig weilandencomplex met een aantal sterk verweerde knotwilgen. Sommigen onder hen zijn door de weerselementen helemaal uit elkaar gereten, maar blijven toch weerbarstig verder groeien. Je kunt een volledige ochtend spenderen enkel en alleen al aan het fotograferen van deze karakteristieke bomen en experimenteren met allerlei composities en uitsneden. Breng ze weids in beeld om het volledige landschap te laten zien. Of zoom meer in en snij het onderwerp aan om de aandacht meer te vestigen op de bomen zelf.
Verweerde knotwilgen in de meersen van Pollare.
Bij een rivierlandschap denk ik automatisch aan mistige ochtenden om het landschap het best tot z’n recht te laten komen. Gelukkig is mist langs de Dender eerder regel dan uitzondering. Op een rustige koele ochtend vult de vallei zich hier regelmatig met mist die het landschap in een laagje mysterie hult. Het is dan ook geen toeval dat de Dendervallei tussen Ninove en Geraardsbergen een van de locaties in Vlaanderen is waar ik al het vaakst mist heb waargenomen. Aan sfeervolle ochtenden in deze streek dus geen gebrek.
Het kerkje van Pollare steekt boven de bomen uit, terwijl het jaagpad de kijker meeneemt in het beeld.
Wat verder stroomopwaarts, net voor je bij de fietsbrug en het kleine haventje komt, steekt de kerk van Pollare boven de bomen uit. Hier kan je ’s morgens postvatten om het dorp en de rivier in beeld te brengen wanneer de eerste zonnestralen de kerk doen oplichten. Gebruik het kronkelende fietspad om het beeld diepte te geven en de kijker mee te nemen in de foto. Een polarisatiefilter geeft de blauwe lucht wat extra contrast en accentueert de wolken. Bovendien zullen ook de groene tinten in het landschap wat meer verzadiging krijgen.
Wanneer de sfeer voor landschapsfotografie begint af te nemen, kun je in de natte weilanden op zoek gaan naar allerlei macro-onderwerpen. Op verschillende plaatsen in de meersen vind je in het voorjaar pinksterbloemen. Ze leveren de mooiste foto’s op wanneer de vegetatie helemaal onder de dauw zit en je ze in tegenlicht fotografeert met een laag diafragmagetal. De beperkte scherptediepte zorgt ervoor dat de dauwdruppeltjes in voor- en achtergrond als schitterende sterretjes en lichtvlekjes weergegeven worden. De pinksterbloemen vormen een mooi onderwerp op zich, maar zijn bovendien de waardplant van twee prachtige vlindersoorten: het oranjetipje en het klein geaderd witje. Door ’s morgens heel voorzichtig de vegetatie af te speuren vind je ze vaak rustend op een van deze bloemen.
Klein geaderd witje op een pinksterbloem. De dauwdruppels op het gras zorgen voor een schitterend bokeh.
Op zoek naar beweging
Vanaf de fietsbrug wandelen we verder langs de oever van de Dender. Tussen Pollare en Zandbergen tref je nu een meer bebost stuk aan. Groothoeklandschappen zijn hier dus wat moeilijker, maar dat betekent niet dat er geen fotomogelijkheden zijn. Overal reflecteren prachtige knotwilgen of bomenrijen in het rimpelloze water. Plaats de horizon in het midden en accentueer de symmetrie in je foto of zet de kijker aan het denken door enkel de reflectie in beeld te brengen.
Wanneer opvallende bomen boven de horizon uitsteken zijn grijsverloopfilters minder geschikt om het contrast in te tomen. Maak in dergelijke gevallen gebruik van HDR of exposure blending.
Wil je meer sfeer toevoegen? Fotografeer dan in tegenlicht. Op zo’n moment is het contrast echter zo hoog dat je grijsverloopfilters nodig hebt om het contrast wat te temperen. Bij landschappen waarbij er veel bomen boven de horizon uitsteken, kunnen verloopfilters echter moeilijker toegepast worden. De filter maakt niet alleen de lucht, maar ook de bomen donkerder. Bovendien kunnen ook de reflecties in het water problemen opleveren. Filter je de lucht, dan wordt de voorgrond (en dus de reflecties) opgelicht. De reflecties mogen echter niet te licht worden, anders oogt het beeld onnatuurlijk. In een aantal situaties maak je dus beter gebruik van exposure blending of HDR en combineer je achteraf softwarematig de belichting van meerdere foto’s tot één beeld.
Langs de Dender zijn vaak fietsers, wandelaars of vissers actief. Een persoon in het landschap kan in zo’n geval fungeren als aandachtspunt en geeft de omgeving bovendien wat schaal. Ga postvatten aan een van de bochten langs de rivier en wacht tot er een fietser of wandelaar opduikt aan de overkant van het water. De sluitertijd hou je in dergelijke gevallen best kort want het onderwerp is in beweging en moet uiteraard scherp afgebeeld worden. Verhoog eventueel de ISO-waarde tot de sluitertijd acceptabel wordt. Veel hangt af van de snelheid waarmee het onderwerp beweegt, maar een sluitertijd van 1/500 zou ruimschoots voldoende moeten zijn om het onderwerp te “bevriezen”.
Gebruik later op de ochtend de fietsers of wandelaars als aandachtspunt in het beeld.
Naast recreanten vind je op het water of aan de oevers van de rivier ook regelmatig watervogels. Een koppeltje Canadese ganzen, wilde eenden of een statige blauwe reiger kom je ongetwijfeld tegen en ook zij kunnen het beeld iets extra’s geven. Maak niet de fout om te veel in te zoomen of te dichtbij te gaan, maar maak gebruik van de prachtige omgeving om het dier in zijn natuurlijke biotoop te tonen. Dergelijke foto’s zeggen veel meer dan de zoveelste close-up van deze soorten.
Fotografeer vogels op en langs de rivier en laat ruimte voor de omgeving.
Grazende fotomodellen
Eenmaal voorbij Zandhoven gaat het landschap terug wat meer open. De populierenbossen maken plaats voor natte weilanden met knotwilgenrijen, rietkragen en hier en daar een meidoorn. Zowel langs de rivier als in de omliggende meersen valt dus heel wat te beleven. Een meersenlandschap bestaat echter hoofdzakelijk uit uitgestrekte natte weilanden. Hou het beeld interessant van voor tot achter door enkele verweerde weidepaaltjes, wat struiken of een paar slaperige koeien in de voorgrond te plaatsen. Probeer hun aandacht te trekken door eens in je handen te klappen of een paar gekke bewegingen te maken zodat ze jouw richting uit kijken. Vermijd echter dat ze allemaal meteen rechtop veren en vlakbij je komen te staan, want dan zitten ze weer te dicht om nog fotogeniek te zijn.
Tussen Zandbergen en Grimminge vind je een fotogeniek bootje dat al jaren op dezelfde plaats ligt.
Halfweg tussen de brug in Zandbergen en het dorp van Grimminge vind je aan de overkant van de rivier een klein bootje. Het ligt al jaren op dezelfde locatie, dus ik vermoed dat het er nog wel eventjes blijft dobberen. Je kunt dat bootje gebruiken als aandachtspunt in het beeld, terwijl de achterliggende bomen reflecteren in het water. Doorgaans begin je eerst met het fotograferen van de weidse landschappen waarbij de opkomende zon en de lucht deel uitmaken van het beeld. Wanneer de sfeer begint af te nemen schakel je over op dergelijke detaillandschappen. Met een telelens kan je immers accenten uit het landschap filteren. Bovendien leg je de focus terug op de sfeer, want in sommige hoekjes blijft het zachte licht of de interessante mist vaak langer hangen. Besteed altijd aandacht aan de sluitertijd wanneer je de telelens bovenhaalt. De grotere brandpuntsafstand maakt dergelijke lenzen gevoeliger voor bewegingsonscherpte. Doorgaans zal je het diafragma iets lager en de ISO iets hoger instellen om te verzekeren dat de foto’s honderd procent scherp zijn.
Dampende weilanden
Vanaf Grimminge wandelen we verder richting Idegem. Onderweg kom je ongetwijfeld nog heel wat fotomogelijkheden tegen waarbij het omringende landschap en de bomen prachtig reflecteren in de rivier. De rivier loopt vanaf nu meer van Oost naar West, dus hier kan je vaak tegen de opkomende zon fotograferen. Eén van mijn lievelingsplekjes langs de Dender bevindt zich dan ook langs dit stuk van de waterloop. Hier fotografeer je het kerkje van Grimminge, wanneer het prachtig reflecteert in het water of boven de dampende weilanden en rietkragen uitsteekt.
Het kerkje van Grimminge steekt boven de dampende weilanden en rietkragen uit.
In die rietkragen en ruigtes vind je vogelsoorten zoals de blauwborst, rietgors, cettis en sprinkhaanzanger. Het zijn de typische bewoners van dit soort moeraslandschappen. Vaak houden ze zich verborgen tussen de vegetatie, maar ’s morgens vroeg bij rustig weer laten ze zich doorgaans wat gemakkelijker zien. Breng ze in beeld wanneer ze uit volle borst zitten te zingen bovenop een rietstengel. In tegenlicht maak je ongetwijfeld de meest sfeervolle opnames van deze zangvogels. Lukt het niet om er eentje in het vizier te krijgen? Maak dan detailopnames van de rietstengels die als schaduwen dansen in het mistige ochtendlicht. Sfeervolle beelden verzekerd!
We wandelen nu verder richting de sluis van Idegem. Onderweg zie je op de linkerkant de Abdij van Beaupré tussen de populieren opduiken. Deze 13de-eeuwse abdij behoorde tot de voornaamste cisterciënzerinnenabdijen uit de Lage Landen, maar bleef ondanks haar goddelijke status niet gespaard van ongeluk. Ze werd tot tweemaal toe gedeeltelijk door een brand vernield. Vanop afstand is er gelukkig weinig te merken van de schade. Vanaf de oevers van de Dender kun je de abdij prachtig in beeld brengen wanneer ze uit de mist opdoemt.
Genieten aan de Gavers
We komen nu bij het laatste deel van onze wandeling langs deze betoverende rivier. Vlakbij Geraardsbergen vinden we nog een laatste fotogeniek stukje van de Dender. Ook hier kronkelt de waterloop zich verder een weg door het landschap en biedt ze tal van fotomogelijkheden waarbij het omringende landschap prachtig reflecteert in het water. Denk tijdens het fotograferen zowel aan horizontale als aan verticale landschapsfoto’s. Foto’s in de portretstand in een 2 bij 3 formaat ogen echter vaak wat te ‘hoog’ in verhouding tot de breedte. Overweeg daarom ook eens een 4 op 5 verhouding. Een aantal camera’s laat tegenwoordig toe om die instelling al te gebruiken tijdens het fotograferen.
Een dik deken van mist hangt boven Provinciaal Domein De Gavers.
We verlaten nu het jaagpad en gaan kuieren aan de oevers van Provinciaal Domein De Gavers. Deze uitgestrekte waterplas staat in de eerste plaats bekend voor de vele recreatiemogelijkheden, maar ook fotografen vinden er ongetwijfeld hun gading. ’s Morgens vroeg wanneer van recreatiedrukte nog weinig sprake is, hangt hier steevast mist of nevel boven het water. Vanaf de westelijke oever bij de Kampstraat kan je op zo’n moment prachtige sfeerbeelden maken van het 20 ha grote meer. Dergelijk wateroppervlak trekt uiteraard opnieuw héél wat watervogels aan. Ga op je buik liggen aan de oever om vanaf een laag standpunt watervogels zoals de fuut, kuifeend, aalscholver, waterhoen of meerkoet te fotograferen. Zo’n laag standpunt is erg fotogeniek, omdat je oogcontact maakt met het onderwerp en zo een veel intiemer beeld krijgt. In combinatie met de nevel boven het wateroppervlak, zorgt deze positie voor bijzondere foto’s van deze vrij algemene vogelsoorten. Je hoeft dus niet altijd een zeldzaamheid te fotograferen om er mooie beelden aan over te houden. Bij dergelijke foto’s is de sfeer en de omgeving vaak belangrijker dan het onderwerp zelf.
Ten slotte vind je aan de overkant van de weg het natuurreservaat Boelaremeersen: een mozaïek van natte ruigten, rietvelden, valleibosjes en bloemrijke weilanden, die beheerd wordt door Natuurpunt. De grachten, greppels en veedrinkpoelen vormen, in combinatie met de ruigtevegetatie en de verspreide bomen en struiken, een geschikt leefgebied voor heel wat libellen. In het voorjaar geven de prachtig witte bloemen van de waterviolier kleur aan de grachten en krioelt het er van de padden en kikkers.
De zon komt op boven de uitgestrekte waterplas van Provinciaal Domein De Gavers.
Mist voorspellen
Langs de Dender hangt regelmatig mist, maar toch loont het de moeite om die momenten zelf zo goed mogelijk te kunnen inschatten. Zo vermijd je dat de wekker om 4u afloopt om een uur later te ontdekken dat er nergens een mistbankje te bespeuren is. Mist ontstaat wanneer de luchttemperatuur in de buurt komt van het dauwpunt. Op dat moment gaat de waterdamp in de lucht condenseren tot minuscule waterdruppeltjes die in de lucht rondzweven. Om mist te voorspellen, gebruik je apps zoals WeatherPro, Accuweather of Wunderground om de avond vooraf het dauwpunt te raadplegen. Je kijkt vervolgens of de temperatuur ’s nachts richting dat dauwpunt zakt. Op dat moment zal de luchtvochtigheid erg hoog worden (90% en meer) en ontstaat mist. Hou hierbij echter ook rekening met de wind. Zorg dat de windsnelheid niet boven de 7 à 9 km/u uitkomt met windpieken tot maximaal 15 à 20 km/u. Voor mist mag er niet te veel wind staan, want anders kunnen er zich geen mistbanken vormen. Wanneer je ’s morgens wakker wordt, kun je eventueel ook nog eens de gegevens van de volgende twee weerstations in de buurt controleren http://bit.ly/2t71zop en http://bit.ly/2t5joEu. Check van deze stations nog eens de huidige luchtvochtigheid en wind vooraleer je definitief vertrekt.
Een must voor fotografen
De Dender tussen Ninove en Geraardsbergen behoort tot één van de mooiste stukjes natuur in Oost-Vlaanderen. De rivier kronkelt er door het landschap en voorbij elke bocht ontdek je nieuwe fotomogelijkheden. Concentreer je op de reflecties van het omliggende landschap en fotografeer deze rivierlandschappen op een mistige ochtend in tegenlicht voor de meest sfeervolle resultaten. Besteed ook aandacht aan de pittoreske kerkjes die opduiken in het landschap en let op de details die je in en langs de waterkant terugvindt. Vergeet ten slotte niet om ook de fauna en flora in het gebied eer aan te doen, waarbij je ruimte laat in het beeld voor de prachtige omgeving.
In de buurt
- Vlakbij Geraardsbergen vind je het Raspaillebos dat vooral in april en mei interessant is voor voorjaarsbloeiers zoals bosanemoon, boshyacint en daslook. Vertrek bij het Natuur- en Milieu-Educatief Centrum De Helix, Hoogvorst 2, Grimminge of in de Kapellestraat.
- Ook het Neigembos bij Ninove is in de lente interessant voor voorjaarsbloeiers. Het Neigembos staat bekend als een rustiger alternatief voor het Hallerbos. Parkeren doe je in de Neigembosstraat in Meerbeke.
- In Idegem vind je natuurreservaat De Nuchten een moerasbos met soortenrijke graslanden, houtkanten en knotwilgen. Een 600 meter lang knuppelpad leid je door dit vochtige gebied.
Bart Heirweg, is natuur- en landschapsfotograaf. Wie meer beelden van hem wil zien kan zijn Shoot-artikel over de Durme lezen of meer van zijn werk vinden op Instagram en zijn website.
Wil je beter leren fotograferen?
Neem dan een abonnement op Shoot Magazine (6x per jaar).
Shoot is hét fotografiemagazine voor en door enthousiaste fotografen. In Shoot vind je de beste tips en trucs, workshops en cursussen voor geslaagde foto’s, de knapste fotoplekjes in België, de helderste uitleg over fotografietechnieken, tests van nieuwe camera’s, lenzen en meer, plus foto’s van de beste Belgische fotografen.
